Αφυδάτωση: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζουμε

Γράφει η Βικτώρια Γκούμα, Παιδίατρος, Επιμελήτρια Β' Παιδιατρικής Κλινικής του Παιδιατρικού Κέντρου Αθηνών
 

Η αφυδάτωση είναι ένα θέμα ιδιαίτερα κρίσιμο που απασχολεί τους γονείς και τον παιδίατρο σε καθημερινή βάση. Λόγω καλοκαιριού, ακόμα πιο επίκαιρο καθώς οι ανάγκες σε υγρά αυξάνονται και χωρίς τη σωστή μέριμνα μπορεί να προκύψει υπογκαιμικό shock  και επικίνδυνες ηλεκτρολυτικές διαταραχές. Βιβλιογραφικά, αποτελεί σημαντικότατη αιτία θνητότητας και θνησιμότητας στον παιδιατρικό πληθυσμό, κυρίως στην ευάλωτη ομάδα των βρεφών λόγω των αυξημένων βασικών αναγκών σε υγρά 24ωρου, των αυξημένων απωλειών με την εφίδρωση και της αδυναμίας έκφρασης του αισθήματος δίψας από πλευράς των βρεφών. Να λάβουμε υποψιν ότι 1/5 των θανάτων στην παιδική ηλικία οφείλεται σε αφυδάτωση σχετιζόμενη με γαστρεντερίτιδα.

Στην αιτιολογία της αφυδάτωσης θα μπορούσαμε να σημειώσουμε τα εξής :

• Αυξημένες απώλειες υγρών
• Αυξημένες ανάγκες πρόσληψης υγρών
• Και τα δυο

Πιο συγκεκριμένα:  απώλειες από το γαστρεντερικό σύστημα (έμετοι, διάρροιες), από το νεφρικό σύστημα (διαβητική κετοξέωση), από την επιδερμίδα (αυξημένη εφίδρωση, εγκαύματα) και απώλειες στον τρίτο χώρο (στον εντερικό αυλό σε περίπτωση ειλεού).  Επίσης, μειωμένη πρόσληψη υγρών μπορούμε να έχουμε και σε ήπιες ασθένεις, όπως μία φαρυγγίτιδα και βέβαια δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι θα μπορούσε να αποτελεί και σημείο παραμέλησης.

Ταυτόχρονα με την απώλεια υγρών πάντα συνυπάρχει σε ένα βαθμό και απώλεια ηλεκτρολυτών, οπότε μπορεί να προκύψουν ιδιαίτερα σημαντικές ηλεκτρολυτικές διαταραχές, όπως υπονατριαιμία, υπερνατριαιμία, υποκαλιαιμία ή υπερκαλιαιμία.

Η αφυδάτωση χαρακτηρίζεται ήπια όταν υπάρχει απώλεια βάρους σώματος < 5%, μέτρια όταν η απώλεια σωματικού βάρους είναι 5-10% και σοβαρή όταν η απώλεια βάρους σώματος είναι > 10%.

Στα σημεία και συμπτώματα της αφυδάτωσης αξίζει να αναφέρουμε: το ξηρό δέρμα με μειωμένη ελαστικότητα, τη νωθρότητα και όψη πάσχοντος του παιδιού, την απουσία δακρύων, την ξηρότητα των βλεννογόνων, την όξινη απόπνοια του στόματος, την ταχυκαρδία και τη μειωμένη διούρηση.

Ο εργαστηριακός έλεγχος κρίνεται απαραίτητος στις περιπτώσεις μέτριας και σοβαρής αφυδάτωσης όπου πιθανά να χρειαστεί αντιμετώπιση με ενδοφλέβια χορήγηση υγρών και φυσικά στις καταστάσεις υπογκαιμικού shock.

Η Αμερικανική Παιδιατρική Ακαδημία και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) συστήνουν την από του στόματος ενυδάτωση για τις καταστάσεις ήπιας και μέτριας αφυδάτωσης. Τα παιδιά με σοβαρή αφυδάτωση όπου υπάρχουν σημεία κυκλοφορικής κατάρρευσης χρήζουν ενδοφλέβιας χορήγησης υγρών. Στα παιδιά με αδυναμία ή άρνηση στη λήψη υγρών από το στόμα, θα πρέπει να σκεφτούμε τη χορήγηση με ρινογαστρικό καθετήρα ή την ενδοφλέβια ενυδάτωση.

Συμπερασματικά, οφείλουμε να είμαστε ιδιαίτερα ευασθητοποιημένοι κυρίως τους θερινούς μήνες και να μάθουμε να αναγνωρίζουμε τα σημεία και συμμπώματα της αφυδάτωσης σε αρκετά πρώιμο στάδιο. Έχουμε πάντα στο μυαλό μας ότι τα μικρά παιδιά μπορούν να παραμελήσουν το αίσθημα της δίψας προκειμένου να ικανοποιήσουν την ανάγκη τους για φυσική δραστηριότητα και παιχνίδι. Δεν ξεχνάμε να προσφέρουμε τακτικά δροσιστικά ροφήματα, δεν εκθέτουμε τα μικρά παιδιά στον ήλιο τις επικίνδυνες μεσημβρινές ώρες, δίνουμε προσοχή στην καλή διούρηση του παιδιού και βέβαια σε περιπτώσεις πυρετού ή σοβαρών απωλειών με εμέτους και διάρροιες ή κοιλιακό άλγος ενημερώνουμε άμεσα και συμβουλευόμαστε τον παιδίατρό μας για τον τρόπο διαχείρισης και επαναχορήγησης υγρών και ηλεκτρολυτών.