Οδηγίες αντιμετώπισης αναφυλαξίας

Γράφει ο Κώστας Πρίφτης, Καθηγητής Παιδιατρικής Πνευμονολογίας και Αλλεργιολογίας, Παιδιατρικό Κέντρο Αθηνών.

Τι είναι η Αναφυλαξία;

Είναι ο πιο σοβαρός τύπος αλλεργικής αντίδρασης. Εκδηλώνεται αιφνίδια, εξελίσσεται πολύ γρήγορα, προβάλλει με ποικιλία συμπτωμάτων. Κάποια από αυτά μπορεί να είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά, απειλητικά. Απαιτείται επείγουσα αντιμετώπιση.

Πώς προκαλείται;

Πυροδοτείται από «υπεραντίδραση» του ανοσιακού συστήματος σε μια ακίνδυνη ουσία (π.χ. τροφή, φάρμακο, δηλητήριο σφήκας) ή σε φυσικό παράγοντα (π.χ. κρύο, άσκηση) που εκδηλώνεται με συμπτώματα από τουλάχιστον δύο συστήματα (π.χ. δέρμα και αναπνευστικό, δέρμα και πεπτικό).

Πώς εκδηλώνεται;

Τα συμπτώματα, συνήθως, εκδηλώνονται σε λεπτά έως λίγες ώρες μετά την επαφή με τον υπεύθυνο παράγοντα. Συνήθως υποχωρούν αυτόματα ή μετά τη χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής. Σπανιότερα επανεμφανίζονται ώρες αργότερα (όψιμη φάση). Συνεπώς, είναι απαραίτητη η παρακολούθηση, όχι μόνο όσο διαρκούν τα συμπτώματα αλλά και για τις επόμενες ώρες.

Τα συμπτώματα της αναφυλαξίας μπορεί να είναι

• Κνησμός (φαγούρα) στο κεφάλι, τις παλάμες, τα πέλματα, αιφνίδια ερυθρότητα στο πρόσωπο, πομφοί (πετάλες) στο δέρμα που μπορεί να συρρέουν, οίδημα (πρήξιμο) στα βλέφαρα, τα χείλη ή και αλλού.
• Ωχρότητα, μπορεί και κυάνωση, ζάλη, αίσθημα λιποθυμίας, υπόταση, ταχυκαρδία, μέχρι και απώλεια των αισθήσεων.
• Ναυτία, πόνος στη κοιλιά/κράμπες, έμετοι, διάρροια.
• Βραχνάδα στη φωνή, θόρυβος στην αναπνοή, δύσπνοια, αίσθημα σφιξίματος στο λαιμό, βήχας, πόνος στο στήθος, δυσφορία, δυσκολία στην κατάποση, φαγούρα (γαργάλημα) στο στόμα και τον φάρυγγα, «αίσθημα ξένου σώματος» στο λαιμό, μπούκωμα στη μύτη, μπορεί και καταρροή.
• Αίσθημα άγχους, πανικού.
• Συνηθέστερες είναι οι εκδηλώσεις από το δέρμα, αν και δεν παρατηρούνται πάντοτε, ιδιαίτερα όταν τα αλλεργιογόνα είναι τροφές ή δηλητήριο εντόμων (σφήκα, μέλισσα).
• Τα παιδιά με άσθμα που εκδηλώνουν αναφυλαξία, έχουν αυξημένες πιθανότητες να την εκδηλώσουν με σοβαρότερη εικόνα.

Τα πιο επικίνδυνα συμπτώματα είναι η υπόταση (χαμηλή αρτηριακή πίεση), η δυσκολία στην αναπνοή και η απώλεια της συνείδησης (το παιδί δεν επικοινωνεί με το περιβάλλον).

• Εάν υπάρχει κάποιο από αυτά, ιδιαίτερα μετά από λήψη τροφής, φαρμάκου ή μετά από τσίμπημα εντόμου, μη χάσετε την ψυχραιμία σας, εφαρμόστε με ακρίβεια τα βήματα που ήδη τα γνωρίζετε.
• Αναζητήστε αμέσως ιατρική βοήθεια, μην περιμένετε να δείτε αν τα συμπτώματα θα καλυτερεύσουν ή χειροτερέψουν.
• Γι αυτό, διαβάσετε με προσοχή τις οδηγίες που κρατάτε στο χέρι σας τώρα, πριν χρειαστεί να τις εφαρμόσετε. Ό,τι δεν κατανοείτε, μη διστάσετε να μας ρωτήσετε ώστε να σας γίνει απολύτως σαφές.

Ποιες ενέργειες πρέπει να γίνουν άμεσα;

Σε περίπτωση αναφυλαξίας πρέπει να χορηγηθεί άμεσα ενδομυϊκά ένεση αδρεναλίνης.

• Να έχετε πάντα μαζί σας το σκεύασμα ενέσιμης αδρεναλίνης που είναι έτοιμο για χρήση σε προγεμισμένη αυτοενέσιμη σύριγγα. Να γνωρίζετε τον τρόπο και τον κατάλληλο χρόνο χρήσης της. Ιδανικά, πρέπει να έχετε μαζί σας και δεύτερη ένεση. Ανανεώνετε πάντα το σκεύασμα μετά τη λήξη του.
• Αναζητήστε άμεσα ιατρική βοήθεια με την έναρξη του επεισοδίου. Όσο πιο έγκαιρα αντιμετωπιστεί, τόσο λιγότερο επικίνδυνη θα είναι η αντίδραση.

Σε περίπτωση σοβαρού αναφυλακτικού επεισοδίου, τι να κάνει αυτός που συνοδεύει τον ασθενή;

• Να τον τοποθετήσει ξαπλωμένο με τα πόδια ψηλότερα.
• Να εξασφαλίσει τη βατότητα των ανώτερων αεραγωγών (στόμα, φάρυγγας) 
• Αν δεν υπάρξει ικανοποιητική βελτίωση με την πρώτη δόση της αδρεναλίνης, να την επαναλάβει μετά 5-10 λεπτά (μέχρι 3 φορές) έως ότου ελεγχθούν τα συμπτώματα και αυξηθεί η αρτηριακή πίεση.
• Να καλέσει ασθενοφόρο
• Μετά την αδρεναλίνη να μεριμνήσει να χορηγηθεί κορτιζόνη και αντιισταμινικό για να προληφθεί η επιδείνωση τις επόμενες ώρες