Καρκίνος μαστού: Η σύγχρονη προσέγγιση σε μια παλιά νόσο

Γράφει ο
Ιωάννης Νατσιόπουλος
Χειρουργός Μαστού
Διευθυντής Κέντρου Μαστού

Διεθνές Ογκολογικό Κέντρο,

Ιατρικό Διαβαλκανικό Θεσσαλονίκης

Ο καρκίνος του μαστού, λόγω της υψηλής συχνότητάς του, αποτελεί μία από τις πιο γνωστές και πιο καλά μελετημένες μορφές καρκίνου. Νόσος με μακρόχρονη ιστορία, με τις πρώτες αναφορές γι’ αυτήν σε αιγυπτιακούς παπύρους του 1600 π.Χ. και τη χειρουργική θεραπεία για αιώνες να αποτελεί την μοναδική προσπάθεια αντιμετώπισής της. Σήμερα, ο καρκίνος του μαστού δεν αντιμετωπίζεται πλέον ως μία ενιαία ασθένεια, αλλά ως ένα φάσμα διαφορετικών βιολογικών οντοτήτων, γεγονός που επιτρέπει την εξατομικευμένη και πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση των ασθενών.

Η έγκαιρη ανίχνευση παραμένει ο σημαντικότερος παράγοντας για τη βελτίωση της πρόγνωσης. Η καθιέρωση των προγραμμάτων μαζικού πληθυσμιακού ελέγχου με μαστογραφία διαγιγνώσκει τη νόσο σε πρώιμο στάδιο και έχει συμβάλει καθοριστικά στη μείωση της θνησιμότητας. Η σύγχρονη τεχνολογία, με τη χρήση ψηφιακής μαστογραφίας, τομοσύνθεσης (3D μαστογραφία), μαστογραφίας με σκιαγραφικό και μαγνητικής τομογραφίας, επιτρέπει την ανίχνευση μικρότερων αλλοιώσεων με μεγαλύτερη ακρίβεια, ακόμη και σε γυναίκες με πυκνούς μαστούς.

Η δυνατότητα ανίχνευσης μεταλλάξεων στα γονίδια BRCA1 και BRCA2, αλλά και σε άλλα γονίδια που σχετίζονται με τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού, προσφέρει νέες δυνατότητες στην πρόληψη γυναικών υψηλού κινδύνου.

Η κατανόηση της βιολογίας του καρκίνου του μαστού έχει αλλάξει ριζικά τη θεώρηση της νόσου. Η αναγνώριση διαφορετικών τύπων και υποτύπων έχει οδηγήσει στην ανάπτυξη στοχευμένων θεραπειών που προσφέρουν μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα και λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες.

Η μελέτη του όγκου σε μοριακό επίπεδο (γονιδιακή έκφραση, προγνωστική υπογραφή) επιτρέπει πλέον την πρόβλεψη, με μεγαλύτερη ακρίβεια, της πιθανότητας υποτροπής και της αναγκαιότητας ή όχι για τοξικές θεραπείες. Αυτή η βαθύτερη κατανόηση της βιολογικής συμπεριφοράς της νόσου αποτελεί θεμέλιο για την ιατρική ακριβείας που εφαρμόζεται σήμερα.

Η χειρουργική προσέγγιση του καρκίνου του μαστού έχει εξελιχθεί από τις ακρωτηριαστικές επεμβάσεις των περασμένων δεκαετιών σε μια «συντηρητική χειρουργική» που συνδυάζει την ογκολογική ασφάλεια με τη διατήρηση της φυσιολογικής εμφάνισης, συμβάλλοντας καθοριστικά στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών.

Στον τομέα της συστηματικής θεραπείας, νέα φάρμακα προστέθηκαν και προστίθενται, ως αποτέλεσμα της βαθύτερης κατανόησης του βιολογικού υπόβαθρου της νόσου: νέες επιλογές ορμονοθεραπείας, νέα χημειοθεραπευτικά σχήματα πιο αποτελεσματικά και καλύτερα ανεκτά, ανοσοθεραπεία, μονόκλωνα αντισώματα, συζευγμένα αντικαρκινικά φάρμακα. Η αντιμετώπιση της νόσου έγινε αποτελεσματικότερη ακόμη και σε προχωρημένα στάδιά της.

Η ακτινοθεραπεία, ως επικουρική τοπική θεραπεία, επίσης έχει εξελιχθεί εντυπωσιακά. Οι σύγχρονες τεχνικές εξασφαλίζουν το μέγιστο θεραπευτικό όφελος με λιγότερες επιπλοκές και με συντομότερα και καλύτερα ανεκτά σχήματα.

Σύμφωνα με τα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα, ο καρκίνος του μαστού αποτελεί μια πολυπαραγοντική και πολυσύνθετη νόσο. Εκτείνεται σε ένα μεγάλο φάσμα διαφορετικών κλινικών οντοτήτων  που μπορεί να απαιτούν διαφορετική, κατά περίπτωση, θεραπευτική προσέγγιση. Η αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού σήμερα ξεπερνάει τα όρια «ενός θεράποντος ιατρού». Απαιτεί βαθιά γνώση, εξειδίκευση και στενή συνεργασία πολλών ειδικοτήτων: χειρουργών μαστού, παθολόγων ογκολόγων, ακτινοθεραπευτών, παθολογοανατόμων, ακτινολόγων, πλαστικών χειρουργών, γενετιστών και άλλων. Τα σύγχρονα διεπιστημονικά ογκολογικά κέντρα αποτελούν το πλέον αποτελεσματικό μοντέλο φροντίδας, καθώς εξασφαλίζουν συντονισμένη και εξατομικευμένη θεραπευτική στρατηγική. Η ομαδική λήψη αποφάσεων μέσα από τα ογκολογικά συμβούλια επιτρέπει την επιλογή της βέλτιστης θεραπείας για κάθε ασθενή, με βάση τα βιολογικά χαρακτηριστικά της νόσου και τις προσωπικές του ανάγκες. Πλήθος μελετών έχει δείξει ότι οι ασθενείς που αντιμετωπίζονται σε τέτοια κέντρα έχουν καλύτερη επιβίωση, λιγότερες επιπλοκές και υψηλότερη ποιότητα ζωής.

Ο καρκίνος του μαστού, αν και συνεχίζει να αποτελεί μια πρόκληση για την ιατρική κοινότητα, δεν πρέπει να είναι πια συνώνυμο του φόβου. Η συνδυασμένη δύναμη της επιστήμης, της τεχνολογίας και της διεπιστημονικής συνεργασίας έχει μετατρέψει μια «παλιά απειλή» σε μια αντιμετωπίσιμη και, στην πλειονότητα των περιπτώσεων, «ιάσιμη  πάθηση».