Αντιβιοτικά φάρμακα: η ορθή χρήση τους

Γράφει η Σίσσυ Κωνσταντινίδου, Κλινικός Φαρμακοποιός MSc UCL, MPharm KCl, Υπεύθυνη του Τμήματος Κλινικής Φαρμακευτικής, Ιατρικό Κέντρο Αθηνών, Υποψήφια Διδάκτωρ, Ιατρική Σχολή, Ε.Κ.Π.Α.

Τα αντιβακτηριακά αντιβιοτικά είναι χημειοθεραπευτικά φάρμακα τα οποία χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία ή πρόληψη βακτηριακών λοιμώξεων. Μπορεί είτε να οδηγούν στην καταστροφή των βακτηριδίων (βακτηριοκτόνα) είτε να αναστέλλουν την ανάπτυξη των βακτηριδίων (βακτηριοστατικά).

Τα είδη των βακτηριδίων είναι πολλά, μερικά δε, είναι χρήσιμα και προστατευτικά για τον άνθρωπο, καθώς είναι εγγενή και αναπτύσσονται φυσιολογικά στον ανθρώπινο οργανισμό για να τον προστατεύσουν (φυσιολογική χλωρίδα). Ωστόσο, η μόλυνση με κάποια εξ’ αυτών ενδέχεται να προκαλέσει σοβαρά νοσήματα, όπως μηνιγγίτιδα, πνευμονία, φυματίωση, κ.α. Οι βακτηριακές λοιμώξεις αντιμετωπίζονται με χορήγηση αντιμικροβιακών αντιβιοτικών.

Τα αντιμικροβιακά φάρμακα μπορούν να ταξινομηθούν με βάση την εστίαση της δράσης τους σε: αντιβιοτικά «στενού - φάσματος», που στοχεύουν σε συγκεκριμένους τύπους βακτηρίων, όπως τα κατά Gram θετικά ή κατά Gram αρνητικά βακτήρια, ενώ τα αντιβιοτικά ευρέος φάσματος που έχουν δράση σε ένα ευρύ φάσμα βακτηρίων. 

Τα αντιβιοτικά, εκτός από την αντιμετώπιση των ήδη εκδηλωθέντων λοιμώξεων μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την πρόληψη της μόλυνσης, όπως πριν από τις χειρουργικές επεμβάσεις, δηλαδή ως «προφυλακτική» χρήση. Δεν θεραπεύουν όλα τα αντιβιοτικά κάθε βακτηριακή ασθένεια – και η λήψη του λάθος είδους αντιβιοτικού μπορεί να είναι επικίνδυνη και να συμβάλει στην ανάπτυξη αντίστασης στα αντιβιοτικά. Επειδή τα αντιβιοτικά αποτελούν μια ειδική κατηγορία φαρμάκων, πρέπει να λαμβάνονται με συγκεκριμένες οδηγίες του γιατρού.

Συνεπώς, η σωστή χρήση τους είναι απαραίτητη για την αποτελεσματική καταπολέμηση των βακτηριακών λοιμώξεων και τη μείωση του κινδύνου ανάπτυξης αντιμικροβιακής αντοχής.

Ορισμένοι τρόποι για την επίτευξη αυτού του στόχου περιλαμβάνουν:

• Λήψη αντιβιοτικών μόνο με ιατρική συνταγή: Τα αντιβιοτικά πρέπει να λαμβάνονται μόνο όταν είναι απαραίτητα και με συνταγή γιατρού, αποφεύγοντας τη λήψη τους για ιογενείς λοιμώξεις, όπως η γρίπη και το κοινό κρυολόγημα, στις οποίες δεν είναι αποτελεσματικά.
• Πρόληψη λοιμώξεων: Η εφαρμογή βασικών πρακτικών υγιεινής, όπως το συχνό πλύσιμο των χεριών, ο εμβολιασμός και η απολύμανση, μειώνουν την εξάπλωση βακτηριακών λοιμώξεων και την ανάγκη για αντιβιοτικά.
• Τήρηση της δόσης και διάρκειας θεραπείας: Είναι σημαντικό να ολοκληρώνεται η αγωγή όπως προβλέπεται, ακόμα και αν ο ασθενής αισθανθεί καλύτερα πριν το τέλος της θεραπείας, καθώς η πρόωρη διακοπή μπορεί να οδηγήσει σε αντιμικροβιακή αντοχή.
• Περιορισμός της χρήσης αντιβιοτικών στα ζώα: Η μείωση της χρήσης αντιβιοτικών στη ζωική παραγωγή συμβάλλει στη μείωση ανθεκτικών βακτηρίων που μπορεί να μεταφερθούν στον άνθρωπο μέσω της τροφικής αλυσίδας.
• Προώθηση εναλλακτικών θεραπειών: Η χρήση αναλγητικών ή αντιπυρετικών για ήπιες λοιμώξεις, μπορεί να μειώσει την ανάγκη για αντιβιοτικά.