Η υπογονιμότητα, δηλαδή η αδυναμία επίτευξης εγκυμοσύνης μετά από 12 μήνες ελεύθερων, συστηματικών σεξουαλικών επαφών, είναι μία κατάσταση που αφορά στο 15-20% των ζευγαριών που επιθυμούν να τεκνοποιήσουν.

Για την ένδεια στη γονιμοποιητική ικανότητα του ζευγαριού μπορεί να ευθύνεται σε ένα ποσοστό 40% ο γυναικείος παράγοντας, σε ένα 20% τόσο ο γυναικείος όσο και ο ανδρικός παράγοντας και – σε αντίθεση με το τι πιστευόταν παλαιότερα – σε ένα 40% των περιπτώσεων υπογόνιμων ζευγαριών, ευθύνεται αποκλειστικά ο ανδρικός παράγοντας.

Η ανδρική γονιμότητα εξαρτάται από τη σωστή λειτουργία του αναπαραγωγικού συστήματος του άνδρα, ενός περίπλοκου συστήματος που αποτελείται από λεπτά όργανα που παράγουν ορμόνες και η λειτουργία τους ελέγχεται από άλλες.

Ο ρόλος του ανδρικού αναπαραγωγικού συστήματος είναι η παραγωγή και αποθήκευση ικανού αριθμού υγειών σπερματοζωαρίων, καθώς και η επιτυχής μεταφορά τους έξω από το σώμα.

Η αναπόφευκτη ύπαρξη κοινωνικής διάστασης στο πρόβλημα είναι για μας ένας ακόμη λόγος να είμαστε δίπλα στον σύγχρονο άνδρα που επιθυμεί να γίνει πατέρας, με συνέπεια και κατανόηση.

Η ταχεία πρόοδος της έρευνας στον τομέα της ανδρικής αναπαραγωγής έχουν επιφέρει σημαντικές αλλαγές, τόσο τη διάγνωση όσο και τη θεραπεία της ανδρικής υπογονιμότητας.

Ένα μεγάλο μέρος των ζευγαριών που πάσχουν από υπογονιμότητα μπορούν τώρα να βοηθηθούν, ώστε να συλλάβουν ένα παιδί από μόνοι τους, ενώ τα ζευγάρια που θα υποβοηθηθούν θα μπορέσουν να επιτύχουν καλύτερα αποτελέσματα.

Η επίτευξη της εγκυμοσύνης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ποιότητα του σπέρματος, η οποία και εκτιμάται κατά τη λήψη εκσπερματίσματος για Σπερμοδιάγραμμα, μία απλή εξέταση, η οποία ανώδυνα και γρήγορα, δίνει τη δυνατότητα στον θεράποντα ιατρό να αξιολογήσει πληθώρα παραμέτρων που σχετίζονται με τη γονιμότητα του άνδρα.

Αυτές οι παράμετροι αφορούν κυρίως:

• Στον αριθμό των σπερματοζωαρίων που περιέχεται στο σπέρμα. Εάν ο αριθμός αυτός είναι μικρότερος του φυσιολογικού, η κατάσταση ονομάζεται ολιγοσπερμία, ενώ αν δεν υπάρχουν καθόλου σπερματοζωάρια, αζωοσπερμία.
• Στην κινητικότητα των σπερματοζωαρίων, γιατί αυτά πρέπει να κινηθούν με τις δικές τους δυνάμεις στο γεννητικό σύστημα της γυναίκας και να διανύσουν την απόσταση μέχρι τις σάλπιγγες. Έτσι, η μειωμένη κινητικότητα των σπερματοζωαρίων που ονομάζεται ασθενοσπερμία επηρεάζει αρνητικά τη γονιμοποιητική ικανότητα του σπέρματος.
• Στη μορφολογία των σπερματοζωαρίων, η οποία πρέπει να είναι, σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο ποσοστό αυτών, φυσιολογική.

Πέραν αυτών των βασικών χαρακτηριστικών υπάρχουν και πλήθος άλλων, όπως ο όγκος του σπέρματος, η παρουσία φλεγμονωδών κυττάρων σε αυτό, η βιοχημική του σύσταση, η ύπαρξη αντισπερμικών αντισωμάτων και άλλα.

Σε ένα σπερμοδιάγραμμα μπορεί να έχουν επηρεαστεί ένας ή περισσότεροι παράγοντες από μία ή περισσότερες αιτίες.

Αίτια

Υπάρχει μία μεγάλη ποικιλία καταστάσεων που μπορούν να οδηγήσουν σε διαταραχές του σπέρματος. Τέτοιες καταστάσεις είναι:

• Φλεγμονές των όρχεων, με πιο γνωστή την προκαλούμενη από παρωτίτιδα, αλλά και σοβαρές φλεγμονές του προστάτη.
• Τραυματισμοί, κακώσεις ή συστροφή των όρχεων,
• Η συγγενής ή επίκτητη απόφραξη των σωληναρίων από τα οποία διέρχονται τα σπερματοζωάρια πριν την εκσπερμάτιση,
• Η κιρσοκήλη,
• Η λήψη διαφόρων τοξικών φαρμάκων,
• Η ακτινοβολία της περιγεννητικής χώρας,
• Η κατάχρηση οινοπνεύματος,
• Διάφορες συγγενείς ανωμαλίες στα γονίδια ή τα χρωματοσώματα του άνδρα,
• Σπάνιοι όγκοι και βλάβες του κεντρικού νευρικού συστήματος.

Στο σημείο αυτό είναι σημαντικό να σημειωθούν και οι παροδικές διαταραχές του σπέρματος που μπορεί να εμφανισθούν σε άνδρες που δε διατρέφονται σωστά, υφίστανται μεγάλη σωματική κόπωση, ζουν σε υψηλό υψόμετρο ή φορούν στενά εσώρουχα και παντελόνια, με αποτέλεσμα να αυξάνεται υπερβολικά η θερμοκρασία στην περιοχή.

Θεραπεία

Πολλές αιτίες υπογονιμότητας στον άνδρα μπορούν πλέον σήμερα να αντιμετωπισθούν επιτυχώς τόσο με φαρμακευτική θεραπεία όσο και με ειδικές, ελάχιστα επεμβατικές, χειρουργικές τεχνικές, (π.χ. λαπαροσκοπική αποκατάσταση κιρσοκήλης – μία ημέρα νοσηλείας)

Τέλος, ένα φυσιολογικό σπερμοδιάγραμμα δεν αποκλείει την ύπαρξη υπογονιμότητας, παρά το γεγονός ότι και ο διαγνωστικός έλεγχος της γυναίκας μπορεί να είναι επίσης φυσιολογικός.

Σε κάθε περίπτωση, όμως, ο εργαστηριακός έλεγχος πρέπει να είναι πιστοποιημένος, η διαγνωστική προσέγγιση πρέπει να είναι ενδελεχής και σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας και η συνεργασία με τον Ειδικό Γυναικολόγο που διαχειρίζεται τη γυναικεία παράμετρο, επιβεβλημένη.