Η Σιωπηλή Απειλή του Διαβήτη

Γράφει η Μαριάνθη Αρχανιωτάκη, MD PhD, Ειδικός Παθολόγος, Επιστημονικά Υπεύθυνη Παθολογικού Τμήματος και Ιατρείου Διαβήτη- Διαβητικού Ποδιού στο Ιατρικό Διαβαλκανικό Θεσσαλονίκης

Κάθε χρόνο στις 14 Νοεμβρίου, εορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα Διαβήτη ως μια ηχηρή εκστρατεία ευαισθητοποίησης έναντι της σιωπηλής απειλής του Διαβήτη. Η ημερομηνία αυτή επιλέχθηκε γιατί είναι η ημέρα γενεθλίων του σπουδαίου Καναδού Νομπελίστα  Ιατρικής Sir Frederick Banting, o oποίος απομόνωσε την ινσουλίνη το 1921 και έσωσε από διαβητικό κώμα ένα 14χρονο παιδί. Πρόκειται για μια επιστημονική επανάσταση που μεταμόρφωσε τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων, χαρίζοντάς τους το δικαίωμα της επιβίωσης, της ισότιμης συμμετοχής στη ζωή και της εκπλήρωσης των ονείρων τους. Επιπλέον, ήταν μια πράξη βαθιάς ανθρωπιάς, καθώς ο Banting παραχώρησε τα δικαιώματα ευρεσιτεχνίας με το συμβολικό ποσό του ενός δολαρίου (!), ώστε όλοι να έχουν πρόσβαση στη νέα θεραπεία.

Παγκόσμια Ημέρα Διαβήτη – Μια υπενθύμιση ζωής

Η 14η Νοεμβρίου αποτελεί κοινωνική κινητοποίηση για συντονισμένες παρεμβάσεις με σκοπό την αναχαίτιση του Διαβήτη. Δεν είναι απλή υπενθύμιση του κινδύνου, αλλά υπόσχεση νίκης με τη συλλογική δήλωση: «αγωνιζόμαστε μαζί». Ο μπλε κύκλος, το λογότυπο του Διαβήτη, συμβολίζει τη διεθνή κοινότητα που αγκαλιάζει και στηρίζει ασθενείς και ερευνητές, φροντιστές και γιατρούς, παιδιά και ενήλικες για τη διαχείριση της νόσου με θάρρος, γνώση, στρατηγική, καινοτόμες θεραπείες και ψηφιακές εφαρμογές. Το φετινό θέμα της Παγκόσμιας Ημέρας Διαβήτη είναι: «Διαβήτης και Ευημερία» με εστίαση στο εργασιακό περιβάλλον και στην ανάγκη λήψης υποστηρικτικών μέτρων για ασφαλή και ευχάριστη ζωή.

Η μεταβολική πανδημία του 21ου αιώνα

Ο Διαβήτης απέκτησε διαστάσεις μεταβολικής πανδημίας, καθώς ο παγκόσμιος διαβητικός πληθυσμός υπολογίζεται σε 537 εκατομμύρια και προβλέπεται να φτάσει τα 643 εκατομμύρια το 2030. Στην Ελλάδα εκτιμάται ότι 1.200.000 άνθρωποι έχουν Διαβήτη. Στο 90% των περιπτώσεων ο Διαβήτης είναι τύπου 2, αφορά υπέρβαρα και παχύσαρκα άτομα και οφείλεται σε αντίσταση στην ινσουλίνη και ελαττωματική έκκριση ινσουλίνης. Στο 5%-10% των περιπτώσεων ο Διαβήτης είναι τύπου 1, αφορά κυρίως παιδιά, εφήβους και νέους ενήλικες και οφείλεται σε έλλειψη ινσουλίνης από αυτοάνοση καταστροφή των β-κυττάρων του παγκρέατος. Επίσης, υπάρχει ο Διαβήτης Κύησης, ο LADA, o MΟDY και άλλοι σπανιότατοι κληρονομικοί τύποι.

Αίτια και επιβαρυντικοί παράγοντες

Στο εύλογο ερώτημα εάν ευθύνεται περισσότερο η κληρονομικότητα ή το περιβάλλον, η απάντηση είναι πως πρόκειται για μια πολύπλοκη αλληλεπίδραση ανάμεσα στο μοναδικό γονιδιακό υλικό κάθε ατόμου και τις εξωγενείς συνθήκες.

Η εκρηκτική εξάπλωση του Διαβήτη αποδίδεται σε αυξημένη ενεργειακή πρόσληψη και μειωμένη σωματική δραστηριότητα, σε ραγδαία αύξηση της παχυσαρκίας και σε έκθεση σε νέους κοινωνικοοικονομικούς και συμπεριφορικούς παράγοντες. Δυνητικά διαβητογόνο δράση έχουν οι διαταραχές του ύπνου, τα κυλιόμενα ωράρια, η φωτορρύπανση, οι ανόργανοι και οργανικοί μη βιοδιασπώμενοι ρύποι, η αυξημένη κατανάλωση επεξεργασμένων ή/και γενετικά μεταλλαγμένων τροφίμων, η πρώιμη σίτιση με αγελαδινό γάλα και γλουτένη, η έκθεση σε φυτοφάρμακα και εντομοκτόνα μέσω της διατροφικής αλυσίδας, η ανεπάρκεια της βιταμίνης D και η δυσμενής εντερική χλωρίδα από υπερκατανάλωση ζάχαρης, αμύλων και ζωικών λιπών.

Όταν το μέλι γίνεται κεντρί! Οι διαβητικές επιπλοκές

Ο Διαβήτης, αν και «Σακχαρώδης», γράφει συχνά πικρά σενάρια όταν δεν αντιμετωπίζεται έγκαιρα και αποτελεσματικά. Διαβρώνει αθόρυβα και ύπουλα τον οργανισμό, αφήνει ανεξίτηλα αποτυπώματα σε όλο το αγγειακό δέντρο και οδηγεί σε επικίνδυνες επιπλοκές που διακρίνονται σε μικροαγγειακές (νεφροπάθεια, νευροπάθεια, αμφιβληστροειδοπάθεια) και μακροαγγειακές (εμφράγματα, εγκεφαλικά επεισόδια, αρτηριοπάθεια κάτω άκρων). Μεγάλη απειλή αποτελούν τα διαβητικά έλκη από συνδυασμό αγγειοπάθειας, νευροπάθειας, τραύματος και φλεγμονής. Επιπλοκές δερματικές, μυοσκελετικές και αναπνευστικές, πρώιμη διαταραχή των νοητικών λειτουργιών και συχνές λοιμώξεις μειώνουν τη διάρκεια και την ποιότητα της ζωής.

Νέα εποχή στη θεραπεία

Το σύγχρονο θεραπευτικό τοπίο αλλάζει ριζικά, τόσο με νέα αντιδιαβητικά φάρμακα που μειώνουν τον κίνδυνο των καρδιαγγειακών και νεφρικών επιπλοκών όσο και με ενέσιμες θεραπείες που γίνονται μια φορά την εβδομάδα και μειώνουν το βάρος, το λίπος, το ζάχαρο και τις επιπλοκές. Νέες ινσουλίνες και αντλίες ινσουλίνης, αυτοκόλλητοι αισθητήρες για συνεχή και ανώδυνη καταγραφή του ζαχάρου, «έξυπνες» εφαρμογές σε κινητά τηλέφωνα και νέα συστήματα υποστήριξης αποφάσεων βασισμένα στην τεχνητή νοημοσύνη, είναι πολύτιμοι σύμμαχοι στη διαχείριση του Διαβήτη. Νέους θεραπευτικούς ορίζοντες ανοίγουν το «τεχνητό πάγκρεας», η 3-D εκτύπωση νησιδίων παγκρέατος και πληθώρα παράλληλων εξελίξεων.

Η δύναμη της πρόληψης και της εκπαίδευσης

Διαχρονικά πολύτιμη  παραμένει η εκπαίδευση, η έγκαιρη παρέμβαση και η θεραπευτική συμμαχία με ειδικούς γιατρούς. Ο Διαβήτης δεν καθορίζει και δεν περιορίζει το ταξίδι της ζωής! Είναι τρόπος διαβίωσης και παιγνίδι ισορροπίας που επιτρέπει μια δραστήρια, δημιουργική και ευτυχισμένη ζωή.