Παιδικό άσθμα: ένα πλήρες σχέδιο δράσης  για τους γονείς

Με την επιστημονική επιμέλεια της Αναστασίας Φίλιου, Παιδίατρο - Παιδοπνευμονολόγο, Επιστημονικό Συνεργάτη του Παιδιατρικού Κέντρου Αθηνών.

Παιδικό Άσθμα – Τι είναι;

Το άσθμα είναι μια χρόνια πνευμονοπάθεια που χαρακτηρίζεται από χρόνια φλεγμονή κι αναστρέψιμη στένωση των αεραγωγών. Το άσθμα μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, αλλά συχνά ξεκινά στην παιδική ηλικία. Όταν το άσθμα δεν ελέγχεται επαρκώς, μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα: επεισόδια δύσπνοιας, συχνές απουσίες από το σχολείο, ή ακόμη και μη αναστρέψιμη βλάβη στους πνεύμονες.

Γι’ αυτό, είναι σημαντικό να υπάρχει ένα σαφές και εξατομικευμένο σχέδιο διαχείρισης του άσθματος για κάθε παιδί που πάσχει από την πάθηση.

Πόσο συχνό είναι το άσθμα στα παιδιά;

Το παιδικό άσθμα είναι η πιο συχνή χρόνια πάθηση στην παιδική ηλικία. Μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες, επηρεάζει περίπου 7,5 εκατομμύρια παιδιά — και ο αριθμός αυτός αυξάνεται συνεχώς. Το άσθμα είναι επίσης μία από τις κύριες αιτίες:

• Απουσιών από το σχολείο
• Επισκέψεων στα τμήματα επειγόντων περιστατικών
• Απουσίας των γονέων από την εργασία τους

Γιατί ολοένα και περισσότερα παιδιά εμφανίζουν άσθμα;

Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι υπάρχουν πολλοί λόγοι για αυτή την αύξηση, όπως:

• Έκθεση σε περισσότερα αλλεργιογόνα (σκόνη, ρύπανση, καπνός τσιγάρου).
• Μικρότερος βαθμός έκθεσης σε μικρόβια στην παιδική ηλικία, κάτι το οποιό παίζει αρνητικό ρόλο για την εξέλιξη και την ισορροπημένη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος.

Ποιοι είναι οι βασικοί παράγοντες κινδύνου για παιδικό άσθμα;

Ορισμένοι παράγοντες κάνουν πιο πιθανό ένα παιδί να εμφανίσει άσθμα:

• Αλλεργίες
• Οικογενειακό ιστορικό άσθματος ή αλλεργιών
• Χαμηλό βάρος γέννησης
• Μερικές ιογενείς λοιμώξεις του αναπνευστικού σε μικρή ηλικία
• Έκθεση σε καπνό τσιγάρου, προγεννητικά ή μεταγεννητικά
• Διαμονή σε περιοχές με υψηλή ατμοσφαιρική ρύπανση

Συμπτώματα του παιδικού άσθματος

Κάθε παιδί μπορεί να παρουσιάζει διαφορετικά συμπτώματα — και αυτά μπορεί να αλλάζουν από επεισόδιο σε επεισόδιο.

Συνήθη συμπτώματα:

• Συχνός ή επίμονος βήχας, ειδικά κατά το παιχνίδι, το γέλιο, τη νύχτα ή με το πρωινό ξύπνημα.
• Δυσκολία στην αναπνοή ή γρήγορη αναπνοή.
• Μειωμένη αντοχή στο παιχνίδι ή στη σωματική δραστηριότητα.
• Σφίξιμο στο στήθος ή παράπονα ότι "πονάει το στήθος".
• Συριγμός (σφύριγμα ή ’γατάκια’) κατά την αναπνοή.
• Εισολκές (σχηματίζεται ένα λακάκι στο λαιμό, ανάμεσα στις πλευρές ή στο κατώτερο μέρος του στήθους).
• Ευερεθιστότητα, αδυναμία ή κόπωση.

Πώς γίνεται η διάγνωση του άσθματος στα παιδιά;

Το άσθμα είναι συνήθως δύσκολο να διαγνωσθεί, ιδιαίτερα σε παιδιά κάτω των 6 ετών. Αυτό συμβαίνει γιατί:

• Τα συμπτώματα μοιάζουν με άλλες αναπνευστικές παθήσεις.
• Μερικά παιδιά δεν εμφανίζουν συχνά συμπτώματα.
• Σε παιδιά προσχολικής ηλικίας δεν μπορούν να διεξαχθούν δοκιμασίες αναπνευστικής λειτουργίας

Η διάγνωση βασίζεται κυρίως:

• Στο ιατρικό ιστορικό του παιδιού
• Στην περιγραφή των συμπτωμάτων
• Στην κλινική εξέταση
• Στο οικογενειακό ιστορικό (αν υπάρχουν αλλεργίες ή άσθμα σε γονείς/αδέλφια)

Ποιες εξετάσεις μπορεί να ζητήσει ο γιατρός;

Εφόσον είναι δυνατόν (ανάλογα με την ηλικία του παιδιού), μπορεί να γίνουν:

• Δοκιμασίες αναπνευστικής λειτουργίας

Με την σπιρομέτρηση π.χ. μετράμε πόσο αέρα μπορεί ο εξεταζόμενος να φυσήξει και πόσο γρήγορα. Μία από τις πιο σημαντικές πληροφορίες που μας δίνει η σπιρομέτρηση είναι το κατά πόσον ο αέρας που υπάρχει στους πνεύμονες έχει ανεμπόδιστη ροή κατά την εκπνοή.

• Δερματικά και αιματολογικά τεστ αλλεργιών

Ανιχνεύουν πιθανά αλλεργιογόνα που μπορεί να πυροδοτούν συμπτώματα.

• Ακτινογραφία θώρακα

Για να αποκλειστούν άλλες παθήσεις με παρόμοια συμπτώματα.

Σε μικρά παιδιά που δεν μπορούν να συνεργαστούν στις εξετάσεις, ο γιατρός μπορεί να δώσει θεραπεία για το άσθμα δοκιμαστικά και να παρατηρήσει την αντίδραση του οργανισμού.

Πώς αντιμετωπίζεται το παιδικό άσθμα;

Η σωστή αντιμετώπιση του άσθματος βασίζεται σε δύο πυλώνες:

1. Στην τακτική παρακολούθηση και διαμόρφωση του κατάλληλου εξατομικευμένου θεραπευτικού πλάνου για την επαρκή ρύθμιση του άσθματος.
2. Έγκαιρη παρέμβαση στις κρίσεις

Το θεραπευτικό πλάνο που διαμορφώνεται για κάθε παιδί ξεχωριστά περιλαμβάνει:

• Δοσολογία φαρμάκων που χρειάζεται να χορηγούνται καθημερινά κατά περιόδους
• Οδηγίες αντιμετώπισης συμπτωμάτων άσθματος

Είναι σημαντικό αντίγραφο του σχεδίου:

• Να υπάρχει διαθέσιμο για το προσωπικό του σχολείου
• Να το έχει όποιο άτομο φροντίζει το παιδί σας εκτός σπιτιού

Τι μπορείτε να κάνετε ως γονείς:

• Διατηρήστε καθαρό τον αέρα στο σπίτι
• Αντιμετωπίστε μούχλα ή βλάβες λόγω υγρασίας εάν υπάρχουν
• Αερίζετε συχνά.
• Χρησιμοποιήστε καλής ποιότητας φίλτρα στον εξαερισμό ή το air condition.

Μηδενίστε την έκθεση σε καπνό

• Ο καπνός του τσιγάρου (πριν ή μετά τη γέννηση) είναι από τους βασικότερους παράγοντες κινδύνου.

Προωθήστε υγιεινές συνήθειες

• Θηλασμός, σωστή διατροφή, φυσιολογικό σωματικό βάρος

Τι να κάνετε σε περίπτωση κρίσης άσθματος

Όταν το παιδί εμφανίζει σημάδια κρίσης, μην πανικοβληθείτε — αλλά δράστε άμεσα σύμφωνα με το θεραπευτικό σας πλάνο.

Βήμα-βήμα:

1. Χορηγήστε το εισπνεόμενο διάσωσης (ανακουφιστικό φάρμακο) όπως έχει οριστεί από τον γιατρό.
2. Περιμένετε 15 λεπτά και παρατηρήστε αν βελτιώνεται.
3. Αν δεν υπάρχει βελτίωση ή τα συμπτώματα επανέρχονται σύντομα, ακολουθήστε τις οδηγίες του θεραπευτικού σας πλάνου για περαιτέρω θεραπεία ή επικοινωνήστε με τον παιδίατρο σας

Πότε να καλέσετε το 166 ή να πάτε στο νοσοκομείο:

Κρίση άσθματος που μπορεί να απειλήσει τη ζωή παρουσιάζεται όταν το παιδί:

• Δεν μπορεί να μιλήσει καθαρά ή ολοκληρωμένα
• Έχει έντονη δυσκολία στην αναπνοή ακόμη και σε ηρεμία
• Πολύ γρήγορη αναπνοή, ακόμη και στην ηρεμία
• Το δέρμα χλωμιάζει ή τα χείλη γίνονται μπλε (κυάνωση)
• Δείχνει εξάντληση ή υπνηλία
• Δεν ανταποκρίνεται στα φάρμακα ανακούφισης

Σε αυτές τις περιπτώσεις, πηγαίνετε άμεσα στα επείγοντα.

Πώς θα ξέρετε ότι το άσθμα του παιδιού σας είναι καλά ελεγχόμενο;

Το άσθμα είναι υπό έλεγχο όταν το παιδί σας:

• Μπορεί να παίζει και να τρέχει χωρίς να εμφανίζει συμπτώματα
• Δεν ξυπνά τη νύχτα από βήχα ή δύσπνοια
•  Δεν χρειάζεται συχνά το “εισπνεόμενο διάσωσης”
• Δεν χρειάζεται συχνά θεραπεία με κορτιζόνη από του στόματος
• Δεν λείπει από το σχολείο λόγω του άσθματος
• Δεν έχει επισκέψεις στα επείγοντα
• Δεν παρουσιάζει παρενέργειες από τα φάρμακα