Γιατί είναι σημαντικός ο οφθαλμολογικός έλεγχος στα παιδιά;

Γράφει ο
Σταμάτης Γκατζώνης
Χειρουργός Παιδοφθαλμίατρος
Διευθυντής Παιδοφθαλμολογικής Κλινικής, Παιδιατρικό Κέντρο Αθηνών

Ο τακτικός οφθαλμολογικός έλεγχος στα πρώτα χρόνια της ζωής είναι απαραίτητος, γιατί μπορεί να μειώσει ραγδαία την επίπτωση και την νοσηρότητα οφθαλμικών παθήσεων, που είτε υπάρχουν από την γέννηση, είτε εμφανίζονται μέσα στα πρώτα χρόνια της ζωής.

Η επίδραση των παθήσεων αυτών στην όραση του αυριανού ενήλικα, είναι καθοριστική. Κι’ αυτό γιατί «μαθαίνουμε να βλέπουμε», όπως μαθαίνουμε να μιλάμε. Ένας οφθαλμός που δεν μαθαίνει να βλέπει μέσα στα πρώτα χρόνια της ζωής, θα είναι για πάντα αμβλυωπικός, δηλαδή θα έχει μειωμένη οπτική ικανότητα. Το γεγονός αυτό μετά τα πρώτα χρόνια της ζωής, δεν αντιστρέφεται με κάποια θεραπεία.

Προληπτικός οφθαλμολογικός έλεγχος

Ο προληπτικός οφθαλμολογικός έλεγχος σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα, θα πρέπει να ξεκινά νωρίς. Όλα τα νεογέννητα παιδιά στις προηγμένες χώρες, αλλά όχι και στην Ελλάδα, υποβάλλονται σε οφθαλμολογικό έλεγχο για να αποκλεισθούν συγγενείς παθήσεις που απαιτούν άμεση αντιμετώπιση. Στην κατηγορία αυτή ανήκει ο συγγενής καταρράκτης (συχνότητα 1 στις 400 γεννήσεις) και το συγγενές γλαύκωμα (συχνότητα 1 στις 10000 γεννήσεις), η αμφιβληστροειδοπάθεια της προωρότητας (είναι υπεύθυνη για το 25% περίπου των τυφλών παιδιών), αλλά και ποικίλες άλλες συγγενείς οφθαλμικές ανωμαλίες. Παιδιά χωρίς κάποιο αποδεδειγμένο κλινικό πρόβλημα αλλά με κληρονομικό ιστορικό ή με κάποια ευρήματα που εγείρουν πιθανότητες για υποκείμενη νόσο (π.χ. συγγενής εσωτροπία, συγγενής απόφραξη ρινοδακρυϊκού πόρου, κ.ά.), επανελέγχονται γύρω στον 3ο μήνα της ζωής.

Ο έλεγχος σε παιδιά 6-12 μηνών

Ο οφθαλμολογικός έλεγχος, σύμφωνα πάντα με τα διεθνή πρότυπα, γίνεται γύρω στον 6ο -12ο μήνα της ζωής. Στην ηλικία αυτή είναι δυνατόν να εκτιμηθεί πλήρως η κινητικότητα των οφθαλμών, η ύπαρξη στραβισμού (4% του γενικού πληθυσμού), η διαθλαστική κατάσταση και αδρά η οπτική ικανότητα. Επίσης, διάφορες κληρονομικές παθήσεις (π.χ. αμφιβληστροειδοπάθειες) είναι δυνατόν να ανιχνευθούν με την βοήθεια του κλινικού ή παρακλινικού έλεγχου, στα παιδιά αυτής της ηλικίας.

Ο έλεγχος σε παιδιά 3 ετών

Η οφθαλμολογική εξέταση στο 3ο έτος της ζωής, είναι ιδιαίτερα κρίσιμη για την εκτίμηση της ανάπτυξης, της οπτικής ικανότητας ενός παιδιού. Στην ηλικία αυτή το παιδί είναι λεκτικό και είναι δυνατόν να εκτιμήσουμε εκτός όλων των άλλων παραμέτρων και με την βοήθεια απλών σχεδίων, την οπτική οξύτητα κάθε οφθαλμού ξεχωριστά. Η αμβλυωπία, δηλαδή η ύπαρξη ενός τεμπέλικου ματιού που δεν βλέπει καλά ακόμα και με γυαλί, συχνά εντοπίζεται και αντιμετωπίζεται σε αυτήν ακριβώς την ηλικία. Η αμβλυωπία δεν είναι σπάνια, αφορά το 7% των ανθρώπων και αν αντιμετωπισθεί εγκαίρως μπορεί να αναταχθεί. Αν δεν παρέμβουμε μέχρι την ηλικία των 8-9 ετών η οπτική οξύτητα του αμβλυωπικού ματιού θα είναι για πάντα μειωμένη, γεγονός που όπως αναφέρθηκε, δεν θεραπεύεται και δεν αντιστρέφεται.

Ο έλεγχος σε παιδιά 5 ετών

Στην ηλικία των 5 ετών εκτός από τον πλήρη ανατομικό και οφθαλμοκινητικό έλεγχο, ο ακριβής διαθλαστικός έλεγχος θα επιτρέψει στο παιδί της προσχολικής ηλικίας να ξεκινήσει το σχολείο χωρίς κάποιο πιθανό διαθλαστικό μειονέκτημα, που όχι σπάνια αποτελεί αιτία κακής σχολικής επίδοσης.

Ο έλεγχος σε παιδιά σχολικής ηλικίας

Στα μεγαλύτερα παιδιά ο ετήσιος έλεγχος είναι ικανός να ανιχνεύσει προβλήματα που συχνά ανακύπτουν στα πρώτα σχολικά χρόνια, όπως η σχολική μυωπία. Η τελευταία είναι δυνατόν να γνωρίσει μία επιταχυνόμενη αύξηση, ιδιαίτερα κατά την περίοδο που το παιδί αναπτύσσεται ταχέως σωματικά, όπως στην εφηβεία.

Γνώριζες ότι;

• Η όραση είναι η κορυφαία αίσθηση για τον άνθρωπο. Το 80% των πληροφοριών που προσλαμβάνει ο εγκέφαλός μας από το εξωτερικό περιβάλλον, είναι εικόνες.
• Η όραση ως λειτουργία αναπτύσσεται μέσα στα πρώτα χρόνια της ζωής ενός παιδιού. Μαθαίνουμε να βλέπουμε όπως μαθαίνουμε να μιλάμε.
• Την πλαστικότητα του οπτικού συστήματος στην παιδική ηλικία κατέδειξαν οι Hubel και Wiesel, κερδίζοντας το βραβείο Nobel το 1959. Oι ερευνητές αυτοί έδειξαν ότι η περίοδος που ένα παιδί μαθαίνει να βλέπει, αρχίζει με την γέννησή του και σταματά γύρω στο 9ο έτος της ζωής.
• Η ταχύτητα με την οποία μαθαίνουμε να βλέπουμε είναι αρχικά μεγάλη, ενώ όσο πλησιάζουμε προς το 9ο έτος μειώνεται ραγδαία. Όλα αυτά σημαίνουν ότι ένα απλό πρόβλημα π.χ. μυωπία ή αστιγματισμός από το ένα μάτι, στραβισμός ή ακόμα και ένας συγγενής καταρράκτης, μπορεί να έχει μια καθοριστική και μόνιμη επίδραση στην όραση ενός παιδιού. Το γεγονός αυτό είναι θεωρητικά μη αναστρέψιμο μετά το 9ο έτος της ηλικίας.
• Η πρόληψη στην παιδοφθαλμολογία είναι σημαντική, γιατί μπορεί να διαγνώσει πρώιμα και να αντιμετωπίσει παθήσεις, που θα έχουν μόνιμη επίδραση στην όραση ενός παιδιού, δηλαδή ενός αυριανού ενήλικα.
• Οι διαταραχές της οπτικής λειτουργίας είναι η πιο κοινή μορφή αισθητηριακής δυσλειτουργίας στα παιδιά. Ενδεικτικά 5 με 7 στα 10 παιδιά σχολικής ηλικίας που χρειάζονται γυαλιά, δεν τα φορούν.
• Σύμφωνα με τις διεθνείς συστάσεις της ΑΟΑ, της AAOphth και του RCOphth, παιδοφθαλμολογικός έλεγχος, από εκπαιδευμένο παιδίατρο, γενικό οφθαλμίατρο ή ιδανικά παιδοφθαλμίατρο, θα πρέπει να πραγματοποιείται στη γέννηση, στο 1ο, 3ο και 5ο έτος, ετησίως μετά το 6ο έτος.