Φαρμακευτική αγωγή για το Άσθμα: Τι πρέπει να γνωρίζουμε

Επιστημονική επιμέλεια: Δρ. Αθανάσιος Βούλγαρης,  Πνευμονολόγος-Φυματιολόγος, Ιατρικό Διαβαλκανικό Θεσσαλονίκης

Το βρογχικό άσθμα αποτελεί μια χρόνια φλεγμονώδη νόσο των αεραγωγών, που προκαλεί διάφορα αναπνευστικά συμπτώματα, όπως είναι ο βήχας, η δυσκολία στην αναπνοή, το σφίξιμο στο στήθος και ο συριγμός. Το βρογχικό άσθμα αποτελεί μια από τις πιο συχνές χρόνιες νόσους του αναπνευστικού συστήματος. Δεδομένα από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας δείχνουν ότι περισσότεροι από 260 εκατομμύρια άνθρωποι, παγκοσμίως, ζουν με άσθμα. Η διάγνωση του άσθματος στηρίζεται στο ιστορικό και στην κλινική εικόνα του ασθενούς (περιοδικότητα των συμπτωμάτων, επιδείνωση μετά από έκθεση σε ερεθιστικούς παράγοντες και ιστορικό παροξύνσεων κ.α.) και επιβεβαιώνεται από τον έλεγχο της αναπνευστικής λειτουργίας με σπιρομέτρηση. Η θεραπεία του άσθματος έχει ως στόχο την μείωση των συμπτωμάτων του άσθματος, την βελτίωση και σταθεροποίηση της αναπνευστικής λειτουργίας και τέλος την πρόληψη των παροξύνσεων του άσθματος.

Φαρμακευτική αγωγή

Η φαρμακευτική αγωγή έχει καθοριστικό ρόλο στον έλεγχο του άσθματος. Υπάρχουν δύο βασικές κατηγορίες στην θεραπεία του άσθματος: τα ρυθμιστικά φάρμακα και τα ανακουφιστικά φάρμακα,  Η κατεξοχήν χορήγηση των φαρμάκων του άσθματος γίνεται μέσω ειδικών αναπνευστικών συσκευών, τα λεγόμενα εισπνεόμενα φάρμακα. Αξίζει να τονιστεί ότι υπάρχουν και άλλα φάρμακα για την θεραπεία του άσθματος, που χρησιμοποιούνται σε επιλεγμένες περιπτώσεις ασθενών με άσθμα (μονοκλωνικά αντισώματα, φάρμακα έναντι των λευκοτριενίων) καθώς και σε ασθενείς με σοβαρό άσθμα κατά τη διάρκεια των κρίσεων του άσθματος όπως είναι η από του στόματος χορήγηση κορτιζόνης.

Εισπνεόμενα φάρμακα

Τα εισπνεόμενα φάρμακα είναι συσκευές όπου  το φάρμακο χορηγείται απευθείας στους πνεύμονες.
Χρησιμοποιούνται κυρίως για τη θεραπεία του άσθματος και της χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), αλλά και για άλλες παθήσεις του αναπνευστικού.

Υπάρχουν διάφοροι τύποι αναπνευστικών συσκευών για την χορήγηση των εισπνεόμενων φαρμάκων, όπως:

• Τα εισπνεόμενα που χορηγούν το φάρμακο με τη μορφή σπρέι
• Τα εισπνεόμενα που χορηγούν το φάρμακο με τη μορφή ξηρής σκόνης
• Τα εισπνεόμενα που χορηγούν το φάρμακο με τη μορφή  νεφελώματος ή ομίχλης

Τα εισπνεόμενα φάρμακα έχουν ως στόχο την βρογχοδιαστολή (βρογχοδιασταλτικά) και την μείωση της  φλεγμονής των αεραγωγών (κορτιζόνη).

Ποια φάρμακα χρησιμοποιούνται στις αναπνευστικές συσκευές;

Τα εισπνεόμενα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τις αναπνευστικές παθήσεις περιλαμβάνουν:

Ανακουφιστικά φάρμακα, όπως αυτά που χρησιμοποιούνται «εκτάκτως» κατά τη διάρκεια των κρίσεων του άσθματος.

Ρυθμιστικά φάρμακα για τη διαχείριση και πρόληψη των συμπτωμάτων του άσθματος καθώς και την μείωση της φλεγμονής των αεραγωγών.

Τα εισπνεόμενα φάρμακα περιλαμβάνουν βρογχοδιασταλτικά βραχείας και μακράς δράσης, καθώς και εισπνεόμενα κορτικοστεροειδή.

Εισπνεόμενα κορτικοστεροειδή (Inhaled corticosteroids-ICS)

Τα ICS αποτελούν τη βάση της θεραπείας του άσθματος καθώς στοχεύουν στην παθογένεια του άσθματος, δηλαδή, βοηθούν στη μείωση της φλεγμονής των αεραγωγών. Τα ICS χρησιμοποιούνται καθημερινά για την μείωση των συμπτωμάτων του άσθματος καθώς και την πρόληψη των  κρίσεων του άσθματος.

Βρογχοδιασταλτικά φάρμακα βραχείας δράσης

Αυτά τα εισπνεόμενα φάρμακα χρησιμοποιούνται κατά τη διάρκεια των κρίσεων του άσθματος όταν η αναπνοή γίνεται δύσκολη. Ονομάζονται και "εισπνεόμενα φάρμακα διάσωσης". Παρέχουν γρήγορη ανακούφιση, αλλά η δράση τους διαρκεί μόνο λίγες ώρες. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να τονιστεί ότι όταν ένας ασθενής με βρογχικό άσθμα χρειάζεται τακτική λήψη «εκτάκτως» βρογχοδιασταλτικών φαρμάκων, με σκοπό την ανακούφιση των συμπτωμάτων του, τότε θα πρέπει να επικοινωνήσει με τον θεράποντα πνευμονολόγο του για να αποκλειστεί μια πιθανή παρόξυνση άσθματος και να λάβει την ενδεδειγμένη αγωγή.

Βρογχοδιασταλτικά φάρμακα μακράς δράσης

Χρησιμοποιούνται για τους ασθενείς με βρογχικό άσθμα σε συνδυασμό με κορτικοστεροειδή αλλά και σε ασθενείς με ΧΑΠ και. Διαρκούν 12-24 ώρες και λαμβάνονται καθημερινά.

Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι τα βρογχοδιασταλτικά φάρμακα δεν συνιστάται να χρησιμοποιούνται ως μονοθεραπεία (χωρίς δηλαδή την συγχορήγηση κορτιζόνης) για τους ασθενείς με άσθμα καθώς δεν αποτελούν τη βάση της θεραπείας του άσθματος.

Πώς χρησιμοποιούνται οι αναπνευστικές συσκευές;

Κάθε τύπος αναπνευστικών συσκευών έχει διαφορετικές οδηγίες. Γενικά:

• Ανοίξτε ή αφαιρέστε το καπάκι.
• Εκπνεύστε όσο περισσότερο αέρα μπορείτε.
• Τοποθετήστε το επιστόμιο στο στόμα σας.
• Κρατήστε την αναπνοή για 5 με 10 δευτερόλεπτα.
• Ξεπλύνετε το στόμα σας, ιδίως μετά από την χρήση εισπνεόμενης κορτιζόνης ICS για να αποφύγετε την ανάπτυξη μυκήτων στον φάρυγγα.

Οφέλη από τη χρήση εισπνεόμενων φαρμάκων

• Χορήγηση φαρμάκου απευθείας στους πνεύμονες.
• Ημερήσια αγωγή για έλεγχο συμπτωμάτων.
• Άμεση ανακούφιση σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης.

Πόσες δόσεις εισπνεόμενων φαρμάκων θεωρούνται πολλές;

• Μην υπερβαίνετε τις δόσεις που σας έχει υποδείξει ο ιατρός σας.
• Οι περισσότεροι αναπνευστικές συσκευές έχουν μετρητή δόσεων, όπου μπορεί να ελέγχεται αν χορηγήθηκε το φάρμακο.

Πότε να επικοινωνήσετε με γιατρό

• Αν έχετε απορίες για τη χρήση των εισπνεόμενων φαρμάκων σας.
• Αν ξυπνάτε την νύχτα από συμπτώματα άσθματος.
• Αν χρησιμοποιείτε τακτικά τα εισπνεόμενα φάρμακα διάσωσης (περισσότερες από 2 φορές την εβδομάδα.

Βιβλιογραφία

1. 2024 update of the Global Strategy for Asthma Management and Prevention
2. Porsbjerg, Celeste et al. Asthma. The Lancet, Volume 401, Issue 10379, 858 – 873