Η απώλεια ακοής στα παιδιά

Από τον Ιωάννη Αθανασόπουλο, Διευθυντή Τμήματος Ωτολογίας, Ακοολογίας, Νευροωτολογίας Παίδων του Παιδιατρικού Κέντρου Αθηνών
 

Η φυσιολογική ακοή βοηθά ένα παιδί να αναπτύξει την ομιλία και τις γλωσσικές δεξιότητές του, το διευκολύνει στην επικοινωνία και στην εκπαίδευσή του. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο ακοολογικός έλεγχος  είναι υποχρεωτικός  στα αναπτυγμένα κράτη, τόσο στην νεογνική ηλικία όσο και στην προσχολική ηλικία.  Τα παιδιά με απώλεια ακοής ταυτοποιούνται και αντιμετωπίζονται σε πολύ νεότερες ηλικίες από ό,τι στο παρελθόν. Η έγκαιρη αντιμετώπιση της απώλειας ακοής πριν το βρέφος φτάσει σε ηλικία έξι μηνών έχει σημαντικά καλύτερα αποτελέσματα στην ομιλία και τη γλώσσα, από ό,τι αν η θεραπεία γίνει αργότερα.

Βαθμοί απώλειας ακοής

Ένα παιδί μπορεί να διαγνωστεί με απώλεια ακοής σε οποιαδήποτε ηλικία, ακόμη και από τις πρώτες μέρες της ζωής του. Το ελάχιστο όριο φυσιολογικής ακοής είναι συνήθως ένας ήχος  15 ντεσιμπέλ (dB), ο οποίος αντιστοιχεί στον  ήχο  που παράγεται όταν ψιθυρίζουν οι άνθρωποι ή στο θρόισμα των φύλλων.

Ακόμα και στην περίπτωση Ελάχιστου βαθμού βαρηκοΐας (16 - 25 dB HL), -που δεν είναι σε θέση να ακούσει το θρόισμα των φύλλων- μπορεί να μην ακούει τα άηχα σύμφωνα και θα δυσκολευτεί να κατανοήσει ορισμένα τμήματα της ομιλίας. Τα παιδιά αυτά μπορεί να παρουσιάσουν μικρή καθυστέρηση στην ανάπτυξη του λόγου και μικρές διαταραχές στην άρθρωση.

Στην Ελαφρά βαρηκοΐα (26 - 40 dB HL): ακούν  καλύτερα τα φωνήεντα αλλά όχι τα περισσότερα σύμφωνα. Δεν ακούν όμως  αρκετά από τα στοιχεία της ομιλίας σε επίπεδο κανονικής έντασης φωνής. Παιδιά με τέτοιο έλλειμμα ακοής παρουσιάζουν διάσπαση προσοχής, καθυστέρηση στην ανάπτυξη του λόγου, διαταραχές στην άρθρωση και ίσως μαθησιακές διαταραχές.

Στην Μετρίου βαθμού (41 - 55 dB HL): δεν ακούν τα περισσότερα από τα στοιχεία της ομιλίας σε επίπεδο κανονικής έντασης. Παιδιά με τέτοιο έλλειμμα ακοής παρουσιάζουν διάσπαση προσοχής, καθυστέρηση στην ανάπτυξη του λόγου, διαταραχές στην άρθρωση και μαθησιακές διαταραχές.

Στην Μετρίου προς μεγάλου βαθμού (56 - 70 dB HL): δεν ακούν κανένα στοιχείο της ομιλίας σε κανονικό επίπεδο έντασης της ομιλίας. Ακούνε μόνο δυνατή ομιλία από κοντινή απόσταση και δυνατούς ήχους του περιβάλλοντος. Παιδιά με τέτοιο έλλειμμα ακοής παρουσιάζουν διάσπαση προσοχής, μεγάλη καθυστέρηση στην ανάπτυξη του λόγου και της ομιλίας και σοβαρές μαθησιακές διαταραχές.

Στη Μεγάλου βαθμού (71 - 90 dB HL): παιδιά με τέτοιο έλλειμμα ακοής μπορούν να αναπτύξουν λόγο και ομιλία μόνο με συστηματική βοήθεια και παρουσιάζουν πολύ μεγάλη καθυστέρηση στην ανάπτυξη του λόγου και της ομιλίας και πολύ σοβαρές μαθησιακές δυσκολίες.

Στην Πολύ Μεγάλου βαθμού - πρακτική κώφωση (91+ dB HL): δεν ακούν σχεδόν κανένα ήχο χωρίς ενίσχυση της ακοής. Με ενίσχυση, ίσως, ακούγονται δυνατοί θόρυβοι του περιβάλλοντος και ο ρυθμός της ομιλίας. Οι κωφοί ανήκουν σε αυτή την κατηγορία και παρουσιάζουν επιπλέον προβλήματα αντήχησης, προσωδίας και φώνησης.

Η απώλεια ακοής στα παιδιά με αριθμούς

Η απώλεια ακοής είναι μια εξαιρετικά συχνή αισθητηριακή διαταραχή. Θεωρείται η τρίτη σε συχνότητα χρόνια πάθηση στον γενικό πληθυσμό και η συχνότερη συγγενής διαταραχή στα παιδιά.  

            Υπολογίζεται ότι εμφανίζεται  στο : 

• 1,4‰ των νεογνών  
• 2-5% των βρεφών υψηλού κινδύνου (πρόωρα, νεογνά που νοσηλεύτηκαν σε μονάδες εντατικής νοσηλείας κ.ά.)   
• 1,4‰ των παιδιών ηλικίας 8 ετών (συγκεκριμένα, παρουσιάζουν αμφοτερόπλευρη απώλεια ακοής > 40 dB HL), 
• 14,9%  των παιδιών 6-19 ετών, με απώλεια ακοής στις υψηλές ή χαμηλές συχνότητες, μονόπλευρη ή αμφοτερόπλευρη.

Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ, εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένου του 12%-15% των παιδιών σχολικής ηλικίας, έχουν ήδη μόνιμες βλάβες στην ακοή τους εξαιτίας των καθημερινών θορύβων! 

Αιτίες που προκαλούν τη βαρηκοΐα

• Κληρονομικά ή γενετικά  αίτια
• Ακουστικό τραύμα (έκθεση σε πολύ δυνατό θόρυβο)
• Παρενέργειες φαρμάκων
• Διάφορες παθήσεις (διαβήτης, νεφροπάθεια)          
• Τραυματισμός κεφαλής (κάταγμα της βάσης του κρανίου)
• Φλεγμονές και λοιμώδη νοσήματα που συνδέονται με νευροαισθητήρια βαρηκοΐα (ΟΜΩ, ΧΜΩ, Μηνιγγίτις, Ερυθρά, Ιλαρά, Γρίπη, Παρωτίτις, Έρπης ζωστήρ)
• Ακουστικό νευρίνωμα και άλλοι όγκοι της περιοχής
• Γήρανση

Εκτιμάται ότι πάνω από το 60% θα μπορούσε να αποφευχθεί με προληπτικά μέτρα.

Επιπτώσεις της βαρηκοΐας

Εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες, όπως είναι ο βαθμός βαρηκοΐας, η διαμόρφωσή της, η ηλικία εμφάνισης, η ηλικία έναρξης της αποκατάστασης, το νοητικό επί

Υπάρχουν τρεις βασικοί τρόποι με τους οποίους η απώλεια ακοής επηρεάζει τα παιδιά:

1.    Προκαλεί καθυστέρηση στην ανάπτυξη του λόγου και της ομιλίας.

2.    Προκαλεί δυσκολίες στον μαθησιακό τομέα που οδηγούν σε μειωμένη ακαδημαϊκή επίδοση.

3.    Προκαλεί δυσκολίες στην επικοινωνία που συχνά οδηγούν σε κοινωνική απομόνωση και μειωμένη αυτοεκτίμηση.

Επίσης, η απώλεια ακοής έχει και σωματικές συνέπειες, όπως υπερβολική κόπωση, στρες και πονοκεφάλους, που μπορεί να οφείλονται στην προσπάθεια που καταβάλλει ο ασθενής να ακούσει.

Σχετίζεται με τη μειωμένη παραγωγικότητα, τις χαμηλές επιδόσεις στη δουλειά (επομένως και με χαμηλότερο εισόδημα), άρα υψηλότερο κόστος για την οικογένεια και το κράτος.

Τέλος, υπάρχουν και ζητήματα ασφάλειας, αφού οι βαρήκοοι χάνουν ακουστικά μηνύματα απαραίτητα για την επιβίωση – από το τηλέφωνο ή τον συναγερμό στο σπίτι έως την κόρνα ενός αυτοκινήτου.

Αντιμετώπιση των αρνητικών επιπτώσεων της βαρηκοΐας

Οι αρνητικές επιπτώσεις μπορούν να αντιμετωπιστούν ολοκληρωμένα και σωστά, όταν πληθώρα επιστημόνων συνεργαστεί:

•   ιατροί διαφόρων ειδικοτήτων

•   λογοθεραπευτές

•   ψυχολόγοι

•   κοινωνικοί λειτουργοί

•   εκπαιδευτικοί

•   εκπαιδευτικοί ειδικής αγωγής.

Ωστόσο η συμμετοχή των γονέων είναι εξίσου σημαντική και αποτελεσματική.

Πέραν, όμως, των ειδικοτήτων αυτών, σημαντικό ρόλο παίζουν και τα κατάλληλα μέσα που θα χρησιμοποιηθούν ανάλογα με το είδος, την αιτία και τον βαθμό σοβαρότητας:

•  Ακουστικά Βαρηκοΐας

•  Οστικά Εμφυτευόμενο Ακουστικό Βαρηκοΐας (Baha®)

•  Κοχλιακό Εμφύτευμα (CI)

•   Εμφύτευμα Εγκεφαλικού Στελέχους (ABI ).

Μέτρα πρόληψης και αποκατάστασης

•      Ανάγκη καθολικού ελέγχου της ακοής των νεογνών, ο οποίος θα πρέπει να αναγράφεται στο βιβλιάριο υγείας του παιδιού.

•      Επανέλεγχος των παιδιών της προσχολικής ηλικίας.

•      Ευαισθητοποίηση των γονέων, των δασκάλων, των λογοθεραπευτών και των παιδιάτρων για την έγκαιρη παραπομπή σε ακοολογικό κέντρο.

•      Αποφυγή έκθεσης σε θορύβους.

Όσο μεγαλύτερη είναι η καθυστέρηση τόσο περισσότερα χάνει το παιδί από τη ζωή του, τόσο πιο δύσκολα θα προσαρμοστεί στα βοηθήματα ακοής και τόσο πιο δύσκολα ο εγκέφαλός του θα χρησιμοποιήσει πάλι τα ακουστικά μονοπάτια, που είναι υπεύθυνα για την επεξεργασία και την παραγωγή του ήχου. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο Εγκέφαλος είναι το Αληθινό Όργανο της Ακοής, τα αυτιά μεταδίδουν απλώς ήχους στον εγκέφαλο.