Γράφει ο Δρ. Κωνσταντίνος Ι. Παπακώστας, Ωτορινολαρυγγολόγος - Χειρουργός Κεφαλής & Τραχήλου Ενηλίκων-Παίδων, Επιστημονικός Συνεργάτης, Ιατρικό Κέντρο Αθηνών, Παιδιατρικό Κέντρο Αθηνών
Η οξεία μαστοειδίτιδα είναι επιπλοκή της οξείας μέσης ωτίτιδας, που προκαλείται από την επέκταση της φλεγμονής προς το βλεννογόνο και τις οστέινες κυψέλες της μαστοειδούς προσεκβολής του κροταφικού οστού, πίσω από το πτερύγιο του ωτός. Εκεί, αθροίζεται πύον και σταδιακά η φλεγμονή μπορεί να επεκταθεί προς τους υποδόριους ιστούς, προκαλώντας ένα απόστημα. Το απόστημα, όταν δε θεραπευτεί έγκαιρα, δύναται να επεκταθεί με τη σειρά του προς διάφορες κατευθύνσεις, όπως να παροχετευθεί εξωτερικά, μέσω διάτρησης του δέρματος, προς τον έξω ακουστικό πόρο, τους μύες του τραχήλου και προς τα έσω του μέσου ωτός, προκαλώντας τις λεγόμενες επιπλοκές οξείας μαστοειδίτιδας. Αυτές είναι είτε εξωκρανιακές, όπως παράλυση του προσωπικού νεύρου, λαβυρινθικό συρίγγιο και οστεομυελίτιδα της βάσης του κρανίου είτε ενδοκρανιακές, όπως μηνιγγίτιδα, επισκληρίδιο, υποσκληρίδιο ή εγκεφαλικό απόστημα και θρόμβωση του σιγμοειδούς φλεβικού κόλπου του εγκεφάλου.
Τα μικρόβια, που προκαλούν οξεία μέση ωτίτιδα, είναι τα ίδια, που εντοπίζονται και σε περιπτώσεις οξείας μαστοειδίτιδας. Είναι ενδιαφέρον ότι σε 55-65% των περιστατικών οξείας μαστοειδίτιδας δεν έχει προηγηθεί οξεία μέση ωτίτιδα.
Από επιδημιολογική άποψη, τα περιστατικά οξείας μαστοειδίτιδας αφορούν στη συντριπτική πλειοψηφία τους βρέφη και μικρά παιδιά, σε αναλογία με τη συχνότητα της οξείας μέσης ωτίτιδας στις ηλικίες αυτές, με τη διαφορά ότι τα περισσότερα παρατηρούνται σε ηλικίες κάτω των 2 ετών. Μία επιπλέον αιτία για την αυξημένη συχνότητα στην πρώτη διετία είναι η αυξημένη δυσκολία έγκαιρης διάγνωσης μίας οξείας ωτίτιδας. Χαρακτηριστικά, 30% των περιπτώσεων οξείας μαστοειδίτιδας εμφανίζονται σε βρέφη κάτω του ενός έτους.
Ο κλασικός συνδυασμός συμπτωμάτων σε οξεία μαστοειδίτιδα είναι πυρετός και πόνος στην περιοχή του αυτιού, ο οποίος επιτείνεται με πίεση επί της μαστοειδούς. Ο υψηλός κυματοειδής πυρετός, ιδίως επί εδάφους οξείας μέσης ωτίτιδας, δημιουργεί, επίσης, σοβαρή υπόνοια για οξεία μαστοειδίτιδα.
Το τυπικό σημείο, που παρατηρείται σε μία εδραιωμένη οξεία μαστοειδίτιδα, είναι οίδημα και ερυθρότητα του δέρματος πίσω από το αυτί, με προβολή του πτερυγίου προς τα κάτω και έξω. Προηγηθείσα ανεπαρκής χορήγηση αντιβιοτικών ως προς τη δόση ή διάρκεια μπορεί να αλλοιώσει την εμφάνιση αυτή. Σε βρέφη, μπορεί να παρατηρηθεί και αυτόματη ρήξη και παροχέτευση, αν καθυστερήσει η χειρουργική διάνοιξη. Στην ωτοσκόπηση, ανευρίσκονται τα τυπικά σημεία οξείας μέσης ωτίτιδας με ή χωρίς διάτρηση και πύον.
Η διάγνωση της οξείας μαστοειδίτιδας από τον ωτορινολαρυγγολόγο είναι κατά βάση κλινική. Η χρήση αξονικής ή μαγνητικής τομογραφίας έχει συγκεκριμένες ενδείξεις, δεδομένης της ανάγκης για αναισθησία στα μικρά παιδιά και της ακτινοβολίας στην περίπτωση αξονικής τομογραφίας.
Η θεραπεία της οξείας μαστοειδίτιδας έχει σήμερα περάσει σε μία πιο συντηρητική φάση για τις ανεπίπλεκτες περιπτώσεις, συμπεριλαμβανομένου και του αρχόμενου υποπεριοστικού αποστήματος, με ενδοφλέβια αντιβίωση, ενυδάτωση και, ενίοτε, παρακέντηση του τυμπάνου, με τοποθέτηση τυμπανικού σωληνίσκου. Με αυτήν την τακτική έχει δειχθεί ότι τουλάχιστον το ένα τρίτο των ασθενών θα θεραπευθεί, χωρίς την ανάγκη για χειρουργική διάνοιξη της μαστοειδούς. Αν διαπιστωθεί σταδιακή βελτίωση με την συντηρητική αυτή στάση, τότε είναι δυνατόν να συνεχίσει το παιδί την αντιβίωση από το στόμα στο σπίτι για μία ή δύο επιπλέον εβδομάδες με παράλληλο συχνό έλεγχο στο νοσοκομείο. Μαστοειδεκτομή, δηλαδή χειρουργική διάνοιξη του κροταφικού οστού, ενδείκνυται, όταν δεν υπάρχει βελτίωση της γενικής εικόνας ή της κατάστασης του αποστήματος τοπικά μετά από 24-48 ώρες ή όταν εμφανιστεί κάποια άλλη επιπλοκή από τις προαναφερθείσες.
