Υποθυρεοειδισμός

Γράφει η Τζέσικα Αρδίτη, Παιδοενδοκρινολόγος, Επιστημονική Συνεργάτιδα του Παιδιατρικού Κέντρου Αθηνών

Τι είναι ο θυρεοειδικός αδένας ή θυρεοειδής;

Ο θυρεοειδικός αδένας είναι ένας μικρός αδένας στον λαιμό, μπροστά από την τραχεία. Παράγει και εκκρίνει θυρεοειδικές ορμόνες, οι οποίες ρυθμίζουν την ανάπτυξη και τον μεταβολισμό.

Οι θυρεοειδικές ορμόνες είναι οι μεσάζοντες που κυκλοφορούν σε όλο το σώμα και επηρεάζουν την λειτουργία των οργάνων.
Η κύρια ορμόνη που εκκρίνεται από τον θυρεοειδή αδένα είναι η θυροξίνη (Τ4). Ελέγχει την ενέργεια που καταναλώνει ο οργανισμός μας για την αναπνοή, την κυκλοφορία του αίματος και την χώνεψη. Επηρεάζει την ανάπτυξη του παιδιού τόσο σωματικά, όσο και πνευματικά. Η υπερβολική θυροξίνη κάνει το σώμα να λειτουργεί πολύ γρήγορα, ενώ αντίθετα η έλλειψη θυροξίνης το επιβραδύνει.

Ο υποθυρεοειδισμός εμφανίζεται όταν έχουμε χαμηλά επίπεδα θυρεοειδικών ορμονών.
Είναι η πιο συχνή πάθηση του θυρεοειδικού αδένα.
Τα παιδιά μπορεί να πάσχουν είτε από συγγενή υποθυρεοειδισμό (νοσούν από την γέννησή τους) είτε από επίκτητο υποθυρεοειδισμό (το εμφανίζουν αργότερα). Υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο καταστάσεων

Συγγενής Υποθυρεοειδισμός

Όταν το νεογέννητο μωρό δεν εκκρίνει αρκετές θυρεοειδικές ορμόνες, πάσχει από συγγενή υποθυρεοειδισμό. Γεννήθηκε με αδρανή ή και χωρίς θυρεοειδικό αδένα.

Οι πιο συχνές αιτίες συγγενούς υποθυρεοειδισμού είναι:

- Υποπλασία του αδένα (δεν αναπτύχθηκε σωστά κατά την ενδομήτρια ζωή)
- Θυρεοειδής αδένας σε λάθος θέση, συνήθως πιο μικρός (υποπλαστικός)
π.χ υπογλώσσιο
- Αγενεσία του θυρεοειδή (δεν κατασκευάστηκε καθόλου ο αδένας)

Οι περιπτώσεις αυτές δεν είναι κληρονομικές.

Άλλες αιτίες συμπεριλαμβάνουν:

- Διαταραχές σύνθεσης θυροξίνης ή δυσορμονογένεση (μπορεί να είναι κληρονομική)
- Κεντρικός υποθυρεοειδισμός (διαταραχή της υπόφυσης που παράγει την TSH, ορμόνη που δίνει την εντολή στον θυρεοειδικό αδένα να λειτουργήσει)
- Πιο σπάνια ο συγγενής υποθυρεοειδισμός μπορεί να οφείλεται στη θυρεοειδική δυσλειτουργία της μητέρας ή στα φάρμακα που πήρε κατά τη διάρκεια της κύησης

Το βρέφος ενδέχεται να μην παρουσιάσει κανένα σύμπτωμα ή να εμφανίσει ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω:

• Ίκτερο
• Νωθρότητα
• Δυσκολία στη σίτιση
• Βραχνό κλάμα
• Υπνηλία
• Δυσκοιλιότητα
• Υποτονία
• Μεγάλη γλώσσα
• Οιδηματώδες πρόσωπο
• Ομφαλοκήλη

Δυστυχώς, όλα αυτά τα συμπτώματα είναι συνήθη στα μωρά, ακόμα και όταν δεν παρουσιάζουν συγγενή υποθυρεοειδισμό. Για τον λόγο αυτό, κάνουμε σε όλα τα νεογέννητα μια προληπτική εξέταση την πρώτη εβδομάδα ζωής (στο μαιευτήριο, με λίγο αίμα από τη φτέρνα) οπού μετράμε την TSH. Η εξέταση, στις περισσότερες περιπτώσεις, μας ενημερώνει για την πιθανότητα συγγενούς υποθυρεοειδισμού, όπου και ακολουθεί περαιτέρω έλεγχος. Έχει μεγάλη σημασία να ξεκινήσει η αγωγή νωρίς για να αποφευχθούν οι συνέπειες του υποθυρεοειδισμού στο παιδί (στην σωματική και ψυχική του ανάπτυξη).

Όταν ένα μωρό παρουσιάζει παθολογικό έλεγχο στο μαιευτήριο (screening) ή συμπτώματα όπως προαναφέραμε, μία φλεβική αιμοληψία θα επιβεβαιώσει ή όχι τη διάγνωση. Μετράμε τα επίπεδα της θυροξίνης (Τ4) και της TSH. Χαμηλά επίπεδα σε Τ4 και υψηλά επίπεδα σε TSH υποδηλώνουν συγγενή υποθυρεοειδισμό.

Μόλις επιβεβαιωθεί η διάγνωση, πρέπει να ξεκινήσει η θεραπεία η οποία στις περισσότερες περιπτώσεις θα συνεχιστεί εφ’ όρου ζωής. Δίνουμε ένα χάπι με θυροξίνη υποκατάστασης καθημερινά. Η λεβοθυροξίνη είναι θεραπεία επιλογής, είναι μια συνθετική μορφή της Τ4, πανομοιότυπη με αυτή που παράγει φυσικά ο θυρεοειδικός αδένας.

Ο έλεγχος της θυρεοειδικής λειτουργίας (υποκατάστασης) γίνεται πολύ τακτικά, ιδίως τους πρώτους μήνες, όπου το βρέφος μεγαλώνει ταχύτατα και πρέπει η δόση να αναπροσαρμόζεται συχνά. Αν η αγωγή είναι υπερβολικά ψηλή, τότε το μωρό μπορεί να παρουσιάσει ανησυχία, πτώση του βάρους του, ελαφριά διάρροια. Επίσης, πολύ σημαντική είναι και η κλινική παρακολούθηση της σωματικής και ψυχοκινητικής ανάπτυξης.

Επίκτητος υποθυρεοειδισμός:

Ο επίκτητος υποθυρεοειδισμός εμφανίζεται όταν ο θυρεοειδής υπολειτουργεί, αργότερα, κατά την παιδική ηλικία.

Συχνά είναι αποτέλεσμα μιας αυτοάνοσης νόσου, της θυρεοειδίτιδας Hashimoto. Εδώ, το ανοσοποιητικό σύστημα που προστατεύει το σώμα μας και καταπολεμά τις λοιμώξεις, παράγει αντισώματα που επιτίθενται στο ίδιο του το σώμα, συγκεκριμένα, στον θυρεοειδικό αδένα. Αυτό αποδυναμώνει τον θυρεοειδή, παράγει λιγότερες ορμόνες και έχει ως επακόλουθο τον υποθυρεοειδισμό.

Η διάγνωση του επίκτητου υποθυρεοειδισμού γίνεται με αιματολογικό έλεγχο των επιπέδων των ορμονών Τ4 και TSH.
Έχουμε υποθυρεοειδισμό όταν η TSH είναι ψηλή (η υπόφυση προσπαθεί να σπρώξει τον θυρεοειδή να παράγει περισσότερη θυροξίνη) και η Τ4 χαμηλή. Ωστόσο, στην αρχή της νόσου μπορούμε να βρούμε υψηλή TSH με φυσιολογική Τ4. Στις περιπτώσεις αυτοάνοσου νοσήματος (θυρεοειδίτιδα Hashimoto), μετράμε και θετικά (δηλαδή ψηλά) αντισώματα ενάντια του θυρεοειδούς.
Ο υπέρηχος του θυρεοειδικού αδένα είναι μια πολύ χρήσιμη εξέταση. Μας δίνει πληροφορίες για την ανατομία του αδένα, η οποία μπορεί να έχει αλλοιωθεί λόγω π.χ. της θυρεοειδίτιδας Hashimoto.

Ευτυχώς, στις περισσότερες περιπτώσεις ο επίκτητος υποθυρεοειδισμός δεν έχει συμπτώματα. Συμπτώματα εμφανίζουν τα παιδιά με σοβαρό υποθυρεοειδισμό.

Τα συμπτώματα μπορεί να είναι:

• Μείωση του ρυθμού ανάπτυξης
• Καθυστέρηση της ήβης ή σπανιότερα πρώιμη ήβη
• Αύξηση του βάρους, οίδημα προσώπου
• Κούραση, μειωμένη σωματική δραστηριότητα
• Δυσκοιλιότητα
• Δυσανεξία στο κρύο
• Μειωμένη σχολική απόδοση
• Βρογχοκήλη (μεγάλο θυροειδή αλλοιωμένο)
• Βραδυκαρδία

Η θεραπεία του επίκτητου υποθυρεοειδισμού είναι ίδια με αυτή του συγγενή υποθυρεοειδισμού. Δίνουμε καθημερινά λεβοθυροξίνη για να συμπληρώσουμε την αδυναμία του θυρεοειδούς να παράγει αρκετή θυροξίνη. Η δόση προσαρμόζεται κατά την ανάπτυξη του παιδιού και το παιδί πρέπει να κάνει τακτικούς κλινικούς ελέγχους ως προς την ανάπτυξή του, την εφηβεία του και την ανατομία του θυρεοειδούς του.
Η καθημερινή λήψη της αγωγής είναι σημαντική, για αυτό και εμείς πρέπει να βοηθάμε τους εφήβους να είναι συνεπείς, εξηγώντας τους την σημασία της θεραπείας.

Ποια παιδιά έχουν αυξημένες πιθανότητες να εμφανίσουν υποθυρεοειδισμό;

Οι παθήσεις του θυρεοειδούς είναι συχνά κληρονομικές. Περίπου το 40% των παιδιών με επίκτητο υποθυρεοειδισμό, έχει στην οικογένειά του άτομο με κάποια παθολογία του θυρεοειδούς.
Ο κίνδυνος να εμφανίσουν αυτοάνοση νόσο του θυρεοειδούς είναι 16 φορές μεγαλύτερος για τα παιδιά με γονέα με αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα. Τα κορίτσια είναι πιο επιρρεπή στο να εμφανίσουν τη νόσο (3 κορίτσια ανά 1 αγόρι).

Αυξημένο κίνδυνο διατρέχουν τα παιδιά με:

-Οικογενειακό ιστορικό θυρεοειδίτιδα Hashimoto
-Σύνδρομο Turner
-Σύνδρομο Klinefelter
-Άλλο αυτοάνοσο νόσημα όπως: κοιλιοκάκη, ΣΔ1, αλωπεκία, λεύκη

Καλό είναι τα παιδιά που ανήκουν σε αυτές τις κατηγορίες να ελέγχονται.