To παιδικό άσθμα σήμερα

Κώστας Ν.Πρίφτης

Το παιδικό άσθμα αποτελεί σημαντικό πρόβλημα δημόσιας υγείας. Καταγράφεται ως το συχνότερο χρόνιο νόσημα στα παιδιά, είναι ένα από τα συνηθέστερα αίτια επίσκεψής τους στο Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών και παραμένει συχνό αίτιο εισαγωγής στο Νοσοκομείο. Το κοινωνικό και το οικονομικό κόστος της νόσου έχουν εκτιμηθεί και έχουν βρεθεί ότι είναι ιδιαίτερα υψηλά, ενώ οι επιδημιολογικοί δείκτες παρουσιάζουν διαρκή αύξηση ή τάση σταθεροποίησης στις δυτικές κοινωνίες.

Στη διάρκεια των τελευταίων δεκαετών έχουν σημειωθεί σημαντικές πρόοδοι στο πεδίο της κατανόησης της παθογένειας της νόσου, του τρόπου διαχείρισης της χρόνιας φάσης αλλά και των παροξύνσεων, καθώς επίσης της πρόληψης της νόσου. Παρόλα αυτά, εξακολουθούν να υπάρχουν κενά στην πλήρη κατανόηση του μηχανισμού που εκδηλώνεται η νόσος, την επιλογή της απλούστερης αλλά και ασφαλούς διάγνωσης και τέλος, της βέλτιστης αντιμετώπισης.

Το κλινικό πρότυπο του παιδικού άσθματος αποτελούν τα υποτροπιάζοντα επεισόδια συριγμού (σφύριγμα), βήχα, δύσπνοιας και συσφιγκτικού άλγους/πόνου στο στήθος, που μπορεί να έχουν ποικίλη βαρύτητα και διάρκεια. Η κύρια διαταραχή που οδηγεί στα παραπάνω συμπτώματα είναι η διαλείπουσα απόφραξη των αεραγωγών λόγω του σπασμού των μυϊκών ινών του τοιχώματος των βρόγχων και της φλεγμονής στον βλεννογόνο που προκαλούν στένωση του αυλού και, τελικά, περιορισμό της ροής του αέρα. Συνήθως συνυπάρχει ευαισθησία (βρογχική υπεραπαντητικότητα) σε ποικίλα ερεθίσματα τα οποία πυροδοτούν την εκδήλωση του επεισοδίου. Τέτοια ερεθίσματα είναι οι ιογενείς λοιμώξεις του αναπνευστικού, οι αλλεργίες, η άσκηση, η εισπνοή ερεθιστικών ουσιών και άλλα.

Για κάθε ασθενή τα χαρακτηριστικά συμπτώματα της νόσου (φαινότυπος) ποικίλουν. Έτσι, για άλλα παιδιά μπορεί να προέχει ο επίμονος ή διαλείπων συριγμός, άλλα να εκδηλώνουν ταχεία επιδείνωση με αναπνευστική έντονη δυσχέρεια και άλλα να έχουν χρόνιο βήχα. Η ποικιλία των κλινικών φαινοτύπων γίνεται περισσότερο έκδηλη όταν συμπεριληφθούν παράγοντες όπως ηλικία, αλλεργία (εισπνεόμενα ολοετή ή εποχικά αλλεργιογόνα) και συνύπαρξη άλλων νοσημάτων (π.χ. παχυσαρκία).

Για την ταξινόμηση της νόσου χρησιμοποιούνται διάφορα κριτήρια. Ανάλογα με το κριτήριο προτάσσεται της λέξης άσθμα κατάλληλος επιθετικός προσδιορισμός. Στα συνήθη κριτήρια περιλαμβάνονται η ηλικία (π.χ. βρεφικό, παιδικό), η βαρύτητα (π.χ. διαλείπον, επίμονο), το επίπεδο ελέγχου (π.χ. πλήρως, μερικώς ελεγχόμενο, μη ελεγχόμενο), ο παράγοντας που πυροδοτεί την εκδήλωση των συμπτωμάτων (π.χ. αλλεργικό, λοιμώδες, μετά από άσκηση) κ.ά. Ο επιθετικός προσδιορισμός βρογχικό που συχνά προτάσσεται στη λέξη άσθμα αποτελεί υπολειμματικό όρο, από τότε που χρειαζόταν να αντιδιαστέλλεται από το καρδιακό άσθμα. Σήμερα που είναι γνωστό πως πρόκειται εξ ορισμού για νόσο των αεραγωγών, προφανώς, συνιστά πλεονασμό.

Συχνά το παιδικό άσθμα με την πρόοδο της ηλικίας ξεπερνιέται. Ιδιαίτερα αυτό που προκαλείται από τις λοιμώξεις. Για να μειωθούν οι μέρες που οι μικροί ασθενείς εκδηλώνουν συμπτώματα, να αποφευχθούν οι εισαγωγές στο Νοσοκομείο ή να μειωθεί ο αριθμός τους και να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής των ασθενών είναι απαραίτητο να υπάρχει κατάλληλη παρακολούθηση, να λαμβάνεται η χορηγούμενη αγωγή και να επιδιώκεται η φυσική δραστηριότητα.