Παγκόσμια Ημέρα Θυρεοειδούς: Μαθαίνουμε για το θυρεοειδή αδένα

Γράφει ο Εμμανουήλ Σουβατζόγλου, Διευθυντής Ενδοκρινολογικού Τμήματος, Ιατρικό Κέντρο Αθηνών

Η Παγκόσμια Ημέρα Θυρεοειδούς γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 25 Μαΐου και είναι αφιερωμένη στην αναγνώριση της επιβάρυνσης που προκαλούν τα νοσήματα του θυρεοειδούς, καθώς και σε όσους έχουν δεσμευτεί στη διεθνή μελέτη και θεραπεία των παθήσεων του θυρεοειδούς. Η πρωτοβουλία αυτή έχει υιοθετηθεί από το σύνολο των διεθνών ιατρικών οργανισμών που ασχολούνται με τον θυρεοειδή. Αποτελεί αφορμή να ενημερωθούμε τόσο για την αξία του αδένα για την ομαλή λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού όσο και για το μεγάλο εύρος των παθήσεών του.

 Τι είναι (και τι κάνει) ο θυρεοειδής αδένας;

Ο θυρεοειδής αδένας βρίσκεται στην βάση του τραχήλου και αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους ενδοκρινείς αδένες του οργανισμού μας. Το όνομά του οφείλεται στο σχήμα του που μοιάζει με ασπίδα και προέρχεται από την ελληνική λέξη «θυρεός». Παράγει κυρίως τις ορμόνες θυροξίνη (Τ4),  τριιωδοθυρονίνη (Τ3) που επηρεάζουν κάθε κύτταρο, ιστό και όργανο του σώματος, ρυθμίζοντας τόσο το μεταβολισμό του σώματος – δηλαδή το ρυθμό που το σώμα παράγει ενέργεια από τα θρεπτικά συστατικά και οξυγόνο- όσο και τις σωματικές λειτουργίες, όπως  τον καρδιακό ρυθμό, τη θερμοκρασία του σώματος και το επίπεδο σωματικής δραστηριότητας. Επιπλέον, στην βρεφική και παιδική ηλικία η έκκριση των θυρεοειδικών ορμονών είναι απαραίτητη, για την ομαλή σωματική και πνευματική ωρίμανση του παιδιού. 

Ποσό συχνές είναι οι παθήσεις του θυρεοειδή αδένα;

Σχεδόν όλοι μας γνωρίζουμε κάποιον που έχει νόσο του θυρεοειδούς. Σύμφωνα με έρευνες των τελευταίων ετών στην Ελλάδα, υπάρχει έξαρση στις ασθένειες του θυρεοειδούς αδένα. Μάλιστα τα τελευταία 40 χρόνια, έχει διαπιστωθεί ο τριπλασιασμός της ετήσιας επίπτωσης των καρκίνων του θυρεοειδούς, με σημαντική την αύξηση της διάγνωσης των μικροκαρκινωμάτων. Σύμφωνα με την Αμερικανική Εταιρία Θυρεοειδούς, 20 εκατομμύρια Αμερικανοί έχουν κάποια μορφή νόσου θυρεοειδούς αδένα και πάνω από 12% του πληθυσμού των ΗΠΑ θα αναπτύξουν κάποια μορφή νόσου του θυρεοειδούς αδένα κατά την διάρκεια της ζωής τους. Παραδόξως, έως και 60% αυτών των ασθενών δε θα μάθουν για την νόσο τους ενώ οι γυναίκες έχουν 5-8 φορές υψηλότερη πιθανότητα να αναπτύξουν παθολογία του θυρεοειδή αδένα σε σύγκριση με τους άντρες.

 Ποιες είναι οι παθήσεις του θυρεοειδή αδένα;

Χωρίζονται σε λειτουργικές και μορφολογικές, ανάλογα με το αν το πρόβλημα εντοπίζεται στη λειτουργία του αδένα ή στην δομή του.  

Οι συχνότερες παθήσεις του αδένα είναι:

1. Αυτοάνοση θυρεοειδική νόσος: η συχνότητα της είναι διπλάσια στην Ελλάδα από τον μέσο όρο του δυτικού κόσμου (περίπου 10% του πληθυσμού και 3-5x συχνότερο στο γυναικείο φύλο). Μπορεί να προκαλέσει:
2. Υποθυρεοειδισμό:  ανεπαρκής παραγωγή θυρεοειδικών ορμονών από τον αδένα με αποτέλεσμα αύξηση του σωματικού βάρους, νωθρότητα, δυσκοιλιότητα, αίσθημα κόπωσης, δυσανεξία στο κρύο, κατάθλιψη, διαταραχή μνήμης, διαταραχές κύκλου εμμήνου ρύσεως, ξηροδερμία, τριχόπτωση. Θεραπεία αποτελεί η χορήγηση συνθετικής μορφής θυρεοειδής ορμόνης (levothyroxine). Η πιο συχνή αιτία του υποθυρεοειδισμού είναι η αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα (Hashimoto), που εμφανίζεται κυρίως σε γυναίκες. Η διάγνωση γίνεται με παρουσία θετικών αυτοαντισωματων (antiTg, antiTPO), απεικονιστικά ευρήματα βρογχοκήλης και χαμηλά επίπεδα θυρεοειδών ορμονών. 
3. Υπερθυρεοειδισμό: υπερλειτουργία του αδένα με αποτέλεσμα την υπερβολική παραγωγή θυρεοειδών ορμονών και την εμφάνιση συμπτωμάτων όπως νευρικότητα, απώλεια σωματικού βάρους, αϋπνία, ταχυκαρδία, διαρροϊκό σύνδρομο, τρόμο άκρων, δυσανεξία στη ζέστη, διαταραχές οράσεως. Μπορεί να οφείλεται σε μονήρη όζο που υπερλειτουργεί (τοξικο αδένωμα) ή παρουσία αυτοαντισωμάτων (Νοσος Graves).  Η θεραπεία μπορεί να είναι φαρμακευτική, χειρουργική ή χορήγηση ραδιενεργού ιωδίου. Επισημαίνεται ότι η αυτοανοσία έναντι του θυρεοειδούς αδένα δεν είναι ταυτόσημη με την ύπαρξη αρρώστιας –η λειτουργία μπορεί να παραμένει επαρκής για ποικίλο χρονικό διάστημα.
4. Όζος θυρεοειδούς: πρόκειται για μορφώματα (οζίδια) του θυρεοειδούς που προκαλούνται από υπερανάπτυξη κυττάρων στον θυρεοειδή αδένα. Αυτές οι αναπτύξεις μπορεί να είναι: καλοήθης, γεμάτες υγρό (κύστεις), καρκίνος του θυρεοειδούς ή πολύ σπάνια λοιμώξεις. Με την εκτεταμένη χρήση υπερήχων που αποκαλύπτουν και μικρούς όζους εκτιμάται πως 50% των εξεταζόμενων θα έχει κάποιο όζο. Η οζώδης βρογχοκήλη, δηλαδή το αυξημένο μέγεθος του αδένα και η παρουσία οζώδων σχηματισμών, που μπορεί να αντιμετωπιστούν συντηρητικά με απλή παρακολούθηση ή χειρουργικά εφόσον ο ασθενής εμφανίζει συμπτώματα όπως σημειολογία απόφραξης (δυσχέρεια στην κατάποση ή την αναπνοή), αλλοίωση φωνής, άλγος κατά την κατάποση. Ο καρκίνος του θυρεοειδούς αδένα αποτελεί ένα μικρό ποσοστό (~ 1%) όλων των καρκίνων του ανθρώπου. Μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, οι περισσότερες περιπτώσεις της νόσου όμως, εκδηλώνονται σε ανθρώπους μεγαλύτερους των 40 ετών με τις γυναίκες να προσβάλλονται 2 - 3 φορές συχνότερα από τους άνδρες. Στις περισσότερες περιπτώσεις είναι ιάσιμος καθώς η έγκαιρη και ακριβής διάγνωση, η σωστή θεραπεία (με ολική θυροειδεκτομή και ενδεχόμενη χορήγηση ραδιενεργού ιωδίου) και η τακτική παρακολούθηση μπορούν στις περισσότερες περιπτώσεις να εξασφαλίσουν ένα υγιές μέλλον στους ασθενείς με καρκίνο θυρεοειδούς. 

Οι κυριότερες εξετάσεις για το Θυρεοειδή:

1. Θυρεοειδικές ορμόνες (FT4, T3,  CT) μαζί με την θυρεοειδοτρόπο ορμόνη (TSH) που εκκρίνεται από την υπόφυση και ελέγχει τη λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα. 
2. Αντισώματα που αφορούν τον θυρεοειδή (antiTg, antiTPO, TSI).
3. Υπερηχογράφημα για έλεγχο της ανατομίας του θυρεοειδή αδένα (μέγεθος, θέση, παρουσία όζων, ύπαρξη τυχόν υπόπτων λεμφαδένων).
4. Σπινθηρογράφημα.
5. Κυτταρολογική εξέταση μέσω παρακέντησης όζου.
6. Αξονική (CT) ή η Μαγνητική (MRI) τομογραφία σε περιπτώσεις ευμεγέθους καταδυόμενης οζώδους βρογχοκήλης, υποψία μυελοειδούς καρκίνου θυρεοειδούς αδένα. 

 Η  πιθανότητα εμφάνισης προβλημάτων της λειτουργίας του θυρεοειδούς κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης αυξάνει, επειδή ο θυρεοειδής αδένας παράγει στην κύηση έως και 75% περισσότερη ορμόνη. Αυτό αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης υποθυρεοειδισμού κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Συνιστάται στις γυναίκες υψηλού κινδύνου για τη νόσο του θυρεοειδούς να ελέγχονται νωρίς στην εγκυμοσύνη τους και υπογραμμίζεται η ανάγκη επαρκούς πρόσληψης ιωδίου κατά την κύηση.

Η αντιμετώπιση

Σήμερα η ιατρική διαθέτει περισσότερα εργαλεία από ποτέ προσφέροντας στοχευμένες ιατρικές παρεμβάσεις  στους ασθενείς με νόσους του θυρεοειδούς αδένα . Στο δυναμικό του Ιατρικού Κέντρου συνεργάζονται έμπειροι Ενδοκρινολόγοι που με την συμπαράσταση των υπολοίπων ειδικοτήτων που εμπλέκονται (εργαστήρια, διαγνωστικοί υπέρηχοι κυτταρολόγοι, χειρουργοί) παρέχουν την φροντίδα που απαιτείται για την έγκαιρη πρόληψη και αντιμετώπιση νοσημάτων του θυρεοειδούς.