Καρκίνος του προστάτη: Αίτια, διάγνωση, θεραπεία & πρόληψη

Γράφει ο Δημήτριος Καραναστάσης, Ουρολόγος, Διευθυντής, Ιατρικό Ψυχικού

Ο καρκίνος του προστάτη αποτελεί το 2ο συχνότερο καρκίνο, μετά του πνεύμονα, στους άνδρες, καθώς και τη 2η αιτία θανάτου.

1 στους 8 άνδρες, στη διάρκεια της ζωής του θα εμφανίσει καρκίνο προστάτη.

Εμφανίζεται συχνότερα στις μεγάλες ηλικίες  και πολύ λιγότερο στους νέους.

6 στις  10 περιπτώσεις που διαγιγνώσκονται με καρκίνο του προστάτη είναι άνω  των 65 ετών ενώ στην ηλικία κάτω των 40 εμφανίζεται  σπάνια.

Αίτια

Τα αίτια του καρκίνου του προστάτη παραμένουν αδιευκρίνιστα. Ενοχοποιούνται διάφοροι παράγοντες που συμβάλλουν στην ανάπτυξη καρκίνου προστάτη:

1. Ηλικία

2. Κληρονομικότητα

3.  Γενετικοί παράγοντες

4. Εθνικότητα

5.Περιβαλλοντικοί παράγοντες

6. Παχυσαρκία

7. Κάπνισμα

8. Αλκοόλ

9. Διατροφή

Ηλικία

Οι ηλικιωμένοι έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν καρκίνο προστάτη. Η πιθανότητα  ανάπτυξης καρκίνου προστάτη σε άνδρες κάτω των 40 ετών είναι πολύ μικρή και ανέρχεται στο 0,005% στον ανδρικό πληθυσμό. Στις ηλικίες μεταξύ 40-59 ετών ανέρχεται στο 2,2%, ενώ μεταξύ 60-79, στο 13,7% του ανδρικού πληθυσμού. Η θνητότητα, από καρκίνο του προστάτη, ανέρχεται στο 2,5%.

Κληρονομικότητα και γενετικοί παράγοντες

Όταν στην οικογένεια υπάρχει ιστορικό καρκίνου μαστού τότε η πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου προστάτη στα μέλη της οικογένειας, αυξάνεται κατά 21%.Όταν  υπάρχει  ιστορικό και καρκίνου προστάτη και μαστού τότε η πιθανότητα ανάπτυξης και των δυο καρκίνων αυξάνεται στο 68% σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό.

Εθνοτικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη καρκίνου προστάτη. Οι Αφροαμερικανοί έχουν διπλάσια πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου προστάτη σε σχέση με τους λευκούς Αμερικανούς. Οι Ασιάτες έχουν μικρότερη πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου προστάτη σε σχέση με τους άνδρες των δυτικών κοινωνιών. Επίσης,παράγοντες κινδύνου που επηρεάζουν την ανάπτυξη καρκίνου προστάτη είναι ο τρόπος ζωής, η διατροφή που περιλαμβάνει λιπαρά, η καθιστική ζωή ,το κάπνισμα και η παχυσαρκία.

Διάγνωση

Ένα σημαντικό ποσοστό ανδρών με καρκίνο του προστάτη, χωρίς συμπτώματα, ανακαλύπτεται σε τυχαίο κλινικοεργαστηριακό και ακτινολογικό έλεγχο, στα πλαίσια προληπτικού ελέγχου.

Τα συνήθη συμπτώματα, όταν εμφανίζονται, σχετίζονται με την ούρηση. Όπως  δυσουρικά ενοχλήματα, μακροσκοπική αιματουρία και αιφνίδια προβλήματα σεξουαλικής δυσλειτουργίας.

Όταν υπάρχουν συμπτώματα ο ασθενής απευθύνεται σε ουρολόγο ο οποίος τα αξιολογεί και προγραμματίζει τον απαραίτητο κλινικοεργαστηριακό έλεγχο που περιλαμβάνει :

1. Δακτυλική εξέταση προστάτη:

Αναντικατάστατη κλινική εξέταση, με την οποία ελέγχεται αδρά το μέγεθος και κυρίως η σύσταση.

Εικόνα 1. Δακτυλική εξέταση προστάτη

2. Ειδικό Προστατικό Αντιγόνο (PSA)

Είναι εξέταση αίματος ,η οποία μας δείχνει αν ο προστάτης πάσχει και μας κατευθύνει, σε συνδυασμό με την δακτυλική εξέταση, αν θα προβούμε σε βιοψία προστάτη.

3. Υπερηχογράφημα νεφρών, κύστεως και προστάτη

Ελέγχουμε όλο το ουροποιητικό σύστημα για την αποκάλυψη παρουσίας κάποιας παθολογικής νόσου.

4. Μαγνητική τομογραφία προστάτη, η οποία μας δείχνει αν υπάρχει ύποπτη περιοχή κακοήθειας στον προστάτη.

Η διάγνωση, όταν υπάρχει υποψία του καρκίνου, τίθεται με κατευθυνόμενη βιοψία του προστάτη, με τοπική αναισθησία.

Εικόνα 2 α, β: α. Φυσιολογική απεικόνιση του προστάτη. β. απεικονίζεται καρκίνος προστάτη στον δεξιό λοβό

Θεραπεία

Όταν τίθεται η διάγνωση καρκίνου του προστάτη, ο ασθενής υποβάλλεται σε συμπληρωματικές εξετάσεις όπως αξονική τομογραφία και σπινθηρογράφημα οστών, για να καθορίσουμε το κλινικό στάδιο του καρκίνου.

Από το κλινικό στάδιο του προστατικού καρκίνου καθορίζεται και ο τρόπος θεραπείας.

Όταν ο καρκίνος περιορίζεται στον προστάτη τότε η θεραπεία είναι χειρουργική, με βασική προϋπόθεση 10 χρόνια προσδόκιμο ζωής του ασθενούς ή ακτινοθεραπεία.

Όταν ο καρκίνος είναι προχωρημένος τότε  η θεραπεία είναι φαρμακευτική.

Η πρόβλεψη γενικά για τον καρκίνο του προστάτη ,είναι πολύ καλή, με τις διαθέσιμες θεραπείες γι’αυτό και η θνητότητα έχει μειωθεί σημαντικά. Με  τη χειρουργική θεραπεία η ίαση ξεπερνά το 80%.

Ενώ με την φαρμακευτική θεραπεία ,σε προχωρημένο καρκίνο προστάτη, μεταστατικό, το προσδόκιμο ζωής ξεπερνά τα 5 έτη.

Πρόληψη

Κάθε άνδρας μετά την ηλικία των 50, θα πρέπει να υποβάλλεται κάθε χρόνο σε προληπτικό έλεγχο, εκτός αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό, οπότε ο έλεγχος πρέπει να αρχίζει από την ηλικία των 45.

Αυτός περιλαμβάνει:

1. Δακτυλική εξέταση προστάτη από ουρολόγο.

2. Ένα υπερηχογράφημα του ουροποιητικού συστήματος.

3. Ένα ειδικό προστατικό αντιγόνο (PSA).

Η δακτυλική εξέταση μας δίνει πληροφορίες για τη σύσταση του προστάτη. Το υπερηχογράφημα μας δίνει εικόνα για όλο το ουροποιητικό σύστημα και για το μέγεθος του προστάτη.

Το PSA είναι ένας δείκτης πολύ χρήσιμος για να αξιολογήσουμε αν υπάρχει υποψία καρκίνου προστάτη.

Στις ηλικίες κάτω των 45 ετών δεν πρέπει να υπερβαίνει το 2ng/ml.

Στις ηλικίες των 60 και άνω  τα επίπεδα δεν πρέπει να υπερβαίνουν τα 4ng/ml.

Όταν παρατηρούνται αυξημένες τιμές πρέπει να αξιολογείται η κάθε περίπτωση χωριστά γιατί υπάρχουν και άλλες παθήσεις του προστάτη που αυξάνεται το PSA,όπως οι οξείες η χρόνιες φλεγμονές του αδένα.

Γι’ αυτό η επίσκεψη στον ουρολόγο είναι σημαντική και καθοριστική για τον σωστό προληπτικό έλεγχο.

Υπάρχουν ορισμένοι κανόνες οι οποίοι συνιστώνται στους άνδρες για να μειώσουν τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου προστάτη.

Τέτοιοι είναι:

• Αλλαγή τρόπου ζωής
• Υγιεινή διατροφή με πολλά λαχανικά και φρούτα
• Περιορισμός του κόκκινου κρέατος
• Λήψη άφθονων υγρών
• Διατήρηση του σωματικού βάρους και φυσιολογικά επίπεδα <27, o δείκτης σωματικού βάρους (BMI).
• Σωματική άσκηση
• Διατήρηση της σεξουαλικής δραστηριότητας σε ικανοποιητικά επίπεδα ,ανάλογα την ηλικία.
• Λήψη βιταμίνης D όταν υπάρχει έλλειψη

Κατά συνέπεια ο προληπτικός κλινικοεργαστηριακός έλεγχος είναι απαραίτητος ,γιατί προλαμβάνει και θεραπεύει ενώ η υγιεινή διατροφή και η άσκηση μειώνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου προστάτη