Kαρκίνος του Πνεύμονα

Γράφει ο Τζαμπραήλ Νταχάμπρε, Θωρακοχειρουργός, Διευθυντής Θωρακοχειρουργικής Κλινικής, Ιατρικό Κέντρο Αθηνών
 

Έχουν περάσει πολλά χρόνια από την πρώτη περιγραφή του καρκίνου του πνεύμονα και την έναρξη της προσπάθειας αποθεραπείας του. Εντούτοις, η παθογένεια αυτή παραμένει μια σοβαρότατη απειλή για την ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων.

Η μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης του καρκίνου του πνεύμονα (ή, αλλιώς, του Βρογχογενούς Καρκίνου) αφορά άνδρες ηλικίας 65 ετών και άνω. Δυστυχώς, τα τελευταία χρόνια το πρόβλημα παρατηρείται όλο και περισσότερο σε νεότερες ηλικίες.  Επίσης παρατηρείται αύξηση της συχνότητας προσβολής των γυναικών, καθότι τα τελευταία χρόνια αποτυπώνεται η συνέπεια της αύξησης των γυναικών που υιοθέτησαν την καταστροφική συνήθεια του καπνίσματος.

Στην Ελλάδα, προσβάλλονται συχνότερα οι νεότερες ηλικίες (<45 ετών), σε σύγκριση με την υπόλοιπη Ευρώπη (4 άτομα ανά 100.000, στην Ελλάδα, έναντι 2,5 ανά 100,000 στην υπόλοιπη Ευρώπη).

Η κυριότερη αιτία ανάπτυξης του βρογχογενούς καρκίνου είναι το κάπνισμα. Η συσχέτιση της καπνιστικής συνήθειας με την εμφάνιση και ανάπτυξη του καρκίνου του πνεύμονα είναι γνωστή από το 1939, από την ερευνητική εργασία των Ochner και Debakey. Η πιθανότητα ένας καπνιστής να προσβληθεί από καρκίνο του πνεύμονα είναι άμεσα συναρτώμενη με τα χρόνια του καπνίσματος, τον ημερήσιο αριθμό τσιγάρων που καταναλώνονται και με την ποιότητα του καπνού. Τα νέα άτομα που καπνίζουν και των οποίων ένας από τους γονείς ήταν καρκινοπαθής καπνιστής, έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου, σε σύγκριση με τα άλλα άτομα της ίδιας ηλικίας, που δεν είναι καπνιστές.

Βέβαια, δεν πρέπει κανείς να ξεχνά ότι το κάπνισμα αποτελεί σοβαρή αιτία εμφάνισης χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας και πνευμονικού εμφυσήματος, που με την σειρά τους αποτελούν πρόσφορο έδαφος ανάπτυξης του βρογχογενούς καρκίνου.

Ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου στους πνεύμονες των καπνιστών είναι 35πλάσιος από εκείνο των μη καπνιστών. Επίσης δεν πρέπει να αγνοηθεί η βλαπτική επίδραση του παθητικού καπνίσματος, που μπορεί να είναι μικρή, αλλά σίγουρα υπαρκτή. Οι μη καπνιστές/τριες, σύντροφοι της ζωής των καπνιστών, έχουν 20-30% περισσότερη πιθανότητα να αποκτήσουν βρογχογενή καρκίνο, σε σχέση με αυτούς που έχουν σύντροφο μη καπνιστή.

O καρκίνος του πνεύμονα έχει διάφορα συμπτώματα, που, δυστυχώς, συχνά συμπίπτουν με τα συμπτώματα άλλων παθολογικών καταστάσεων. Τα συμπτώματα αυτά συνήθως εμφανίζονται όταν ο καρκίνος είναι σε προχωρημένο στάδιο. Τέτοια συμπτώματα είναι ο βήχας και η απόχρεμψη που συχνά "συντροφεύουν" τους καπνιστές και, για τον λόγο αυτό, δεν αξιολογούνται σωστά από τον ασθενή και, μερικές φορές, ούτε από τον θεράποντα ιατρό.

Υπάρχουν δυο κύριοι ιστολογικοί τύποι καρκίνου του πνεύμονα: ο Μικροκυτταρικός Καρκίνος, και ο Μη Μικροκυτταρικός Καρκίνος. Ο δεύτερος τύπος περιλαμβάνει δύο κύριες υποκατηγορίες: το Αδενοκαρκίνωμα, και το Πλακώδες ή Επιδερμοειδές Καρκίνωμα.

Η θεραπεία του καρκίνου του πνεύμονα εξαρτάται από τον ιστολογικό τύπο, το στάδιο της νόσου, την γενική κατάσταση του αρρώστου, την καρδιο-αναπνευστική του εφεδρεία και την ύπαρξη ή μη άλλων σοβαρών συστηματικών παθήσεων. Οι ασθενείς με Μικροκυτταρικό Καρκίνο αντιμετωπίζονται με συντηρητική θεραπεία, που συμπεριλαμβάνει την χημειοθεραπεία, την ακτινοθεραπεία και, πιο πρόσφατα, την ανοσοθεραπεία, ενώ, εξαιρετικά σπάνια (<5%), μπορεί να υποβληθούν και σε χειρουργική θεραπεία, ποτέ όμως ως μονοθεραπεία, και μόνο όταν ο καρκίνος είναι στο πρώτο στάδιο. Οι ασθενείς που έχουν Μη Μικροκυτταρικό Καρκίνο του πνεύμονα, στο Στάδιο Ι & ΙΙ, αντιμετωπίζονται – κατά κύριο λόγο - χειρουργικά, εφόσον το επιτρέπει η γενική τους κατάσταση και η καρδιο-αναπνευστική τους εφεδρεία. Η χειρουργική θεραπεία συνεχίζει να είναι η πιο αποτελεσματική, που προσφέρει μακρόχρονη επιβίωση, τουλάχιστον στα πρώιμα στάδια. Μερικοί από τους ασθενείς που χειρουργούνται επιτυχώς, ενδέχεται να πρέπει να υποβληθούν σε συμπληρωματική χημειοθεραπεία ή σε ανοσοθεραπεία ή σε ακτινο-θεραπεία.

Οι ασθενείς με καρκίνο σε προχωρημένο στάδιο συνήθως αντιμετωπίζονται συντηρητικά και η θεραπεία αυτή περιλαμβάνει τη χημειοθεραπεία, την ανοσοθεραπεία, τη στοχευμένη θεραπεία, την ακτινοθεραπεία και, φυσικά, συνδυασμούς αυτών των θεραπειών. Οι ασθενείς που παρουσιάζουν σημαντική βελτίωση, επαναξιολογούνται κλινικό-εργαστηριακά, και μερικοί από αυτούς μπορεί να υποβληθούν στην απαραίτητη χειρουργική θεραπεία.

Ο προσδιορισμός της ενδεδειγμένης σε κάθε περίπτωση θεραπείας γίνεται από τον Πνευμονολόγο, τον Θωρακοχειρουργό και τον Ογκολόγο, που είναι τα βασικά μέλη ενός ογκολογικού συμβουλίου, συνεπικουρούμενοι από τον ακτινολόγο του αξονικού τομογράφου, και τον καρδιολόγο. Προφανώς, στην περίπτωση της χειρουργικής θεραπείας, πρέπει να υπάρχει και αναισθησιολόγος, με πείρα στην αναισθησία θωρακοχειρουργικών ασθενών και ο κατάλληλος εξοπλισμός, τόσο στο χειρουργείο, όσο και στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας. Μεγάλη είναι η συμβουλή των ιατρών της Μονάδας Εντατικής Θεραπείας, και του τμήματος της φυσικοθεραπείας στην τελική έκβαση της επέμβασης. Σημαντική είναι η ικανότητα του Ιατρικού Συμβουλίου να λειτουργεί ομαδικά, ώστε να εξασφαλίζεται μια άριστη ενδο-ομαδική συνεργασία, προς όφελος του ασθενούς.

Αυτό που πρέπει να γνωρίζει ο ασθενής με καρκίνο του πνεύμονα είναι ότι ο θεράπων ιατρός έχει πλέον πολλά όπλα στην διάθεσή του. Με την πρόοδο της επιστήμης, της τεχνολογίας και της πρώιμης διάγνωσης, οι ασθενείς έχουν σημαντικές πιθανότητες ίασης ή, τουλάχιστον, μακρύτερης επιβίωσης, με καλύτερη ποιότητα ζωής, σε σύγκριση με το παρελθόν. Χάρη στην έρευνα, κάθε μέρα προστίθενται καινούργιες στοχευμένες θεραπείες. Στο μέλλον, ίσως ο κάθε ασθενής να έχει τη δική του απόλυτα εξατομικευμένη θεραπεία.

Μέχρι να έρθει η ώρα που θα μπορούμε να πούμε ότι νικήσαμε τον καρκίνο του πνεύμονα, η συμβουλή είναι η διακοπή του καπνίσματος ή, καλύτερα, η καθολική αποφυγή του καπνίσματος που είναι η ενδεδειγμένη ενέργεια κάθε λογικού ανθρώπου. Η ζωή είναι ωραία και προσφέρει πολλούς τρόπους απόλαυσής, πολύ καλύτερους (και πολύ πιο φθηνούς!) από το κάπνισμα. 

Η δεύτερη συμβουλή μου είναι ο ετήσιος προληπτικός έλεγχος με αξονική τομογραφία θώρακος χαμηλής δόσης ακτινοβολίας (Low Dose Chest CT Scan).

Ένα τέτοιο πρόγραμμα προληπτικού ελέγχου του καρκίνου του πνεύμονα παρέχεται στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών, στο Μαρούσι και στο Ιατρικό Διαβαλκανικό Θεσσαλονίκης. Η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων-ευρημάτων της αξονικής τομογραφίας γίνεται από μια ομάδα εξειδικευμένων έμπειρων ιατρών, που, περιλαμβάνει τον Διευθυντή της Μονάδας του Αξονικού Τομογράφου, τον Διευθυντή της Θωρακο-χειρουργικής Κλινικής, τον Διευθυντή Πνευμονολογίας, και τον Διευθυντή Ογκολογίας. Το πρόγραμμα αυτό απευθύνεται στους καπνιστές, ηλικίας 54 ετών και άνω, σε άτομα με πνευμονικό εμφύσημα, ή Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια, και άτομα που έχουν συγγενή πρώτου βαθμού με ιστορικό καρκίνου πνεύμονα.

Οι ασθενείς που προσφεύγουν στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών έχουν πρόσβαση στον αναγκαίο τεχνολογικό εξοπλισμό, αλλά και στο έμπειρο και άριστα καταρτισμένο έμψυχο δυναμικό του Κέντρου, στοιχεία απαραίτητα για την εξασφάλιση του καλύτερου δυνατού αποτελέσματος.

Πολλοί ασθενείς, όταν επισκέπτονται το γραφείο μου για πρώτη φορά, είναι ψυχικά καταβεβλημένοι, για να μην πω ψυχικά συντετριμμένοι.  Συχνά, κάποιοι, βασιζόμενοι σε στατιστικά στοιχεία, τους ανακοινώνουν ότι έχουν τόσους μήνες ή τόσα χρόνια ζωής.  Όμως, τα στατιστικά στοιχεία είναι στατιστικά στοιχεία και δεν αφορούν τον συγκεκριμένο ασθενή.  Είναι κάτι ανάλογο του να λες σε κάποιο ότι σε 2 μήνες θα πεθάνει γιατί, τη δεδομένη εκείνη στιγμή, απέχει 2 μήνες από τον μέσο όρο ζωής του πληθυσμού της χώρας.

Τα στατιστικά στοιχεία προορίζονται για τους επιστήμονες και βοηθούν στη λήψη αποφάσεων, αλλά δεν προσφέρονται για την πρόγνωση του προσδόκιμου χρόνου ζωής του κάθε συγκεκριμένου ασθενή.

Η σωστή προσέγγιση είναι εκείνη της αποδοχής της ύπαρξης του προβλήματος και η κατάστρωση, σε συνεργασία με έμπειρους, ειλικρινείς και έντιμους γιατρούς, ενός ολοκληρωμένου σχεδίου καταπολέμησης της αρρώστιας, και η εφαρμογή του σχεδίου με συνέπεια και, κυρίως, με μαχητική διάθεση.

Αναμφίβολα, το αίσθημα ότι η στήριξη των γιατρών στον αγώνα κατά του καρκίνου είναι απόρροια της ενσυναίσθησης μεταξύ του ασθενούς και του γιατρού, δηλαδή της κατανόησης και της εμπιστοσύνης που δημιουργείται μεταξύ τους, βοηθά τα μέγιστα στην επιτυχή αντιμετώπιση του προβλήματος.

Όμως, μετά από περίοδο σαράντα και πλέον ετών στην πάλη κατά του καρκίνου του πνεύμονα, έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι εξίσου σημαντική συνεισφορά στην αντιμετώπιση του προβλήματος είναι και η σύμπραξη και η συμμετοχή στην όλη προσπάθεια των οικείων και των καλών φίλων του πάσχοντος.