Αναπνευστικές επιπλοκές της παχυσαρκίας

Γράφει ο Αναστάσιος Φ. Παλαμίδας, Πνευμονολόγος, Επιστημονικός Συνεργάτης Τμήματος Επεμβατικής Πνευμονολογίας στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών

Η παχυσαρκία είναι ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα της δημόσιας υγείας και οι επιπλοκές της, που προκύπτουν από το αναπνευστικό σύστημα, διαδραματίζουν πολύ σοβαρό ρόλο στη θνητότητα  αυτού του συνδρόμου.

Η παχυσαρκία ορίζεται από ένα δείκτη μάζας σώματος, η αλλιώς BMI, και κατηγοριοποιείται σε μετρίου βαθμού, σοβαρού βαθμού και, εάν ο δείκτης BMI ξεπεράσει το 40 (κιλά/m2), ορίζεται

Ο επιπολασμός του συνδρόμου υπολογίστηκε από μία γαλλική μελέτη και αντιστοιχεί περίπου στο 10 - 12% του  γενικού πληθυσμού κάθε ευρωπαϊκής χώρας και συνεχώς αυξάνεται τις

Επιπλοκές του αναπνευστικού συστήματος που αφορούν τους παχύσαρκους ασθενείς

Παρόλο το μέγεθος του προβλήματος, μόνο τα τελευταία 40 χρόνια άρχιζαν να εντοπίζονται σε ιατρικά άρθρα και περιοδικά, επιπλοκές του αναπνευστικού συστήματος που αφορούν τους παχύσαρκους ασθενείς.

Όπως πάντα η πεζογραφία και η επιστημονική φαντασία προηγούνται της επιστήμης και έτσι, εάν ανατρέξουμε στη βιβλιογραφία, η πρώτη αναφορά ενός παχύσαρκου ασθενή με διαταραχές στην αναπνευστική του λειτουργία εντοπίζεται στα κείμενα του Κάρολου Ντίκενς το 1836 που κυκλοφορούν με τον τίτλο Νυχτερινοί περίπατοι (Posthumous Papers of the Pickwick club). Μόνο 120 χρόνια μετά, μία δημοσίευση του Bickelmann προσπάθησε να ερμηνεύσει τους φυσιολογικούς μηχανισμούς των απνοιών και του συνδρόμου υποαερισμού που παρατηρείται στους ασθενείς αυτούς και κυρίως στον ήρωα του βιβλίου του Ντίκενς, ενώ η ονομασία Συνδρόμου Pickwick χρησιμοποιείται έκτοτε για να περιγράψει τους παχύσαρκους ασθενείς με αναπνευστικά προβλήματα.

Η παχυσαρκία είναι ένας σοβαρός παράγοντας κινδύνου για αναπνευστικές παθήσεις. Δημιουργεί διαταραχές στην αναπνευστική λειτουργία, στη μηχανική της αναπνοής, στην ισχύ των αναπνευστικών μυών, στην ανταλλαγή των αερίων, στον έλεγχο του κέντρου της αναπνοής και στην ικανότητα για άσκηση. Τα αέρια αίματος, δηλαδή το οξυγόνο που είναι απαραίτητο για τη βιωσιμότητα των οργάνων, και το διοξείδιο του άνθρακα που πρέπει να αποβληθεί από τον οργανισμό, καθώς και οι διαταραχές αυτών στους παχύσαρκους ασθενείς είναι ανάλογες, ευθέως, με το δείκτη μάζας σώματος. Σε χρόνια βάση αυτές οι διαταραχές οδηγούν σε χρόνια αναπνευστική ανεπάρκεια και τον ασθενή σε μόνιμη αναπηρία.

Οι κύριοι μηχανισμοί για τις διαταραχές των αερίων αίματος είναι οι αναντιστοιχίες αερισμού αιμάτωσης και ο υποαερισμός που παρατηρείται σε αυτούς τους ασθενείς (συνήθως αποκαλείται σύνδρομο υποαερισμού παχυσαρκίας).

Το σύνδρομο υποαερισμού είναι αποτέλεσμα κυρίως δυο παθοφυσιολογικών μηχανισμών, της περιοριστικής συνδρομής του θωρακικού κλωβού, λόγω της δυσλειτουργίας των αναπνευστικών μυών, και της μειωμένης αναπνευστικής ωσής (ορμής) που ορίζεται από το κέντρο της αναπνοής στο κεντρικό νευρικό σύστημα.

Τέλος, άλλες δύο πολύ σημαντικές παθήσεις που συναντάμε  συχνά  σε αυτούς τους ασθενείς και είναι δυνατό να ενισχύσουν το σύνδρομο, αυτό, του υποαερισμού, είναι η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και η αποφρακτική άπνοια στον ύπνο. 

Το σύνδρομο παχυσαρκίας υποαερισμού συνήθως υποδιαγιγνώσκεται και η διάγνωση τίθεται είτε όταν ο ασθενής εισέλθει με αναπνευστικά προβλήματα στο νοσοκομείο είτε όταν διαγνωσθεί με Σύνδρομο Απνοιών στον Ύπνο. Οι μελέτες δείχνουν ότι αυτό το σύνδρομο συνδέεται με αυξημένη θνητότητα ενώ η υποξυγοναιμία (χαμηλό οξυγόνο) και η υπερκαπνία (αυξημένο διοξείδιο του άνθρακα) επιπλέκονται με πνευμονική υπέρταση και πνευμονική καρδιά.

Η σύγχρονη θεραπευτική περιλαμβάνει, κυρίως, την προσαρμογή στον ασθενή οξυγονοθεραπείας και μη επεμβατικού μηχανικού αερισμού με μηχάνημα θετικής η εναλλασσόμενης πίεσης.