Λίπωμα ή Σάρκωμα: Τι έχω τελικά;

Γράφει ο Δρ. Νικόλαος Βάσσος, Γενικός Χειρουργός - Χειρουργός Ογκολόγος, Διευθυντής της Κλινικής Χειρουργικής Ογκολογίας και Κέντρου Σαρκώματος-Μελανώματος & Σπανίων Όγκων, Ιατρικό Κέντρο Αθηνών - Ιατρικό Διαβαλκανικό Θεσσαλονίκης, Καθηγητής Χειρουργικής Ογκολογίας Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου, Καθηγητής Χειρουργικής Πανεπιστημίου Χαϊδελβέργης.

Πολλοί άνθρωποι παρατηρούν συχνά ένα μικρό εξόγκωμα κάτω από το δέρμα τους - ένα «καρούμπαλο» που δεν υπήρχε πριν - και αναρωτιούνται «τι μπορεί να είναι αυτό;». Κάποιοι θα το αγνοήσουν, πιστεύοντας ότι είναι κάτι ασήμαντο. Σε κάποιους άλλους, όμως, η εμφάνιση μιας μάζας μαλακού ιστού μπορεί να προκαλέσει ανησυχία και φόβο. Τι είναι όμως τελικά αυτή η μάζα; Είναι ένα απλό λίπωμα ή μήπως κάτι πιο σοβαρό, όπως ένα σάρκωμα και πώς μπορούμε να ξεχωρίσουμε τις δύο αυτές οντότητες; 

Τι είναι το λίπωμα

Το λίπωμα είναι ένας συχνός καλοήθης όγκος που προέρχεται από την υπερανάπτυξη λιπώδους ιστού. Εντοπίζεται κατά κανόνα κάτω από το δέρμα (υποδόρια), ενώ, αν και μπορεί να εμφανιστεί σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος, εμφανίζεται κυρίως στα άνω και κάτω άκρα (ώμοι, βραχίονες, μηροί) καθώς και στον αυχένα και τον κορμό.

Η αιτιολογία του λιπώματος δεν είναι απόλυτα γνωστή. Πιθανοί αιτιολογικοί παράγοντες είναι το τραύμα και μεταβολικές ή ενδοκρινικές διαταραχές, ενώ υπάρχουν ενδείξεις για γενετική προδιάθεση, όπως σε κληρονομικά σύνδρομα π.χ. η πολλαπλή οικογενής λιπωμάτωση, όπου εμφανίζονται πολλαπλά λιπώματα σε όλο το σώμα.

Το λίπωμα χαρακτηρίζεται κλινικά από τα παρακάτω: Είναι μαλακό κι ελαστικό στην αφή, ευκίνητο κάτω από το δέρμα και κατά βάση ανώδυνο, ενώ εμφανίζει αργή ανάπτυξη και ποικίλλει σε μέγεθος.

Τι είναι το σάρκωμα;

Το σάρκωμα είναι ένας κακοήθης όγκος των μαλακών μορίων του σώματος. Αναπτύσσεται δηλαδή σε ανατομικές δομές του συνδετικού ιστού, στους λεγόμενους υποστηρικτικούς ιστούς του ανθρώπινου σώματος όπως λίπος, μύες, αγγεία, νεύρα, τένοντες ή οστά. Οι όγκοι αυτοί μπορούν να αναπτυχθούν σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος, γεγονός που τους διαφοροποιεί από τους καρκίνους που προέρχονται από επιθηλιακά κύτταρα (καρκίνωμα) και αναπτύσσονται σε συγκεκριμένα όργανα.

Αν και υπάρχουν πάνω από 100 διαφορετικοί τύποι σαρκωμάτων, το λιποσάρκωμα είναι ο πιο συχνός τύπος σαρκώματος και σχετίζεται με τον λιπώδη ιστό. Μπορεί να εμφανιστεί σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος αλλά - όμοια με το λίπωμα - εντοπίζεται συχνότερα στα χέρια και πόδια, καθώς και στον κορμό του σώματος (θώρακος, κοιλιά, οπισθοπεριτόναιο).

Τα κλινικά χαρακτηριστικά ενός όγκου που θέτουν την υποψία σαρκώματος και το διαφοροποιούν από ένα λίπωμα είναι τα εξής: Είναι συνήθως σκληρό και συμπαγές, ακίνητο και προσκολλημένο, εντοπίζεται συνήθως σε μεγαλύτερο βάθος, ενώ αναπτύσσεται σε μέγεθος ταχύτερα από ένα λίπωμα και μπορεί να προκαλεί πόνο ή νευρολογικά συμπτώματα λόγω πίεσης σε παρακείμενες δομές. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η ιατρική αξιολόγηση είναι απαραίτητη.

Μπορεί ένα λίπωμα να μετατραπεί σε σάρκωμα;

Είναι εξαιρετικά σπάνιο ένα λίπωμα να μετατραπεί σε σάρκωμα (π.χ. λιποσάρκωμα). Το λιποσάρκωμα είναι ανεξάρτητος όγκος, με διαφορετική βιολογική συμπεριφορά και γενετικό υπόβαθρο. Κατά κανόνα αναπτύσσεται εξ αρχής ως κακοήθης όγκος, και όχι από προϋπάρχον λίπωμα. Όμως η πιθανότητα εξαλλαγής ενός λιπώματος σε λιποσάρκωμα δεν μπορεί να αποκλειστεί, ειδικά σε περιπτώσεις λιπωμάτων με μεγάλο μέγεθος, ταχεία ανάπτυξη και παρουσία ασβεστώσεων, έντονης αγγείωσης, ή διείσδυσης στους γύρω ιστούς.

Πώς γίνεται η διάγνωση και πότε απαιτείται βιοψία;

Η διαγνωστική προσέγγιση περιλαμβάνει την κλινική εξέταση και την απεικόνιση του μορφώματος με υπερηχογράφημα και κυρίως με μαγνητική τομογραφία, που παρέχει ακριβέστερη απεικόνιση των ιστών (διάκριση μεταξύ λιπώδους και συμπαγούς όγκου).

• Σε περίπτωση που η μάζα
• Είναι  >5 cm σε μέγεθος
• Εντοπίζεται σε βάθος (π.χ. ενδομυϊκά)
• Μεγαλώνει ταχέως
• Είναι επώδυνη ή ακίνητη
• Έχει ύποπτα ευρήματα στην μαγνητική τομογραφία (δεν τα αναφέρω),

τότε συστήνεται βιοψία, δηλαδή λήψη δείγματος ιστού για ιστολογική ανάλυση, που αποτελεί το μόνο ασφαλή τρόπο για να διαχωριστεί πλήρως ένα λίπωμα από ένα σάρκωμα. Η τεχνική που συνήθως χρησιμοποιείται είναι η βιοψία με κόπτουσα βελόνη (core needle biopsy) και πραγματοποιείται από εξειδικευμένο χειρουργό-ογκολόγο ή και επεμβατικό ακτινολόγο.

Ποια είναι η θεραπεία;

Στην περίπτωση του λιπώματος, εάν αυτό δεν προκαλεί ενόχληση ή αισθητικό πρόβλημα, η χειρουργική αφαίρεση δεν είναι απαραίτητη. Όταν όμως υπάρχει πόνος, αύξηση μεγέθους ή αισθητικό πρόβλημα, ενδείκνυται η χειρουργική του αφαίρεση.

Εφόσον όμως έχει τεθεί η διάγνωση του σαρκώματος, τότε απαιτείται μια διεπιστημονική και εξατομικευμένη προσέγγιση, βασισμένη στα χαρακτηριστικά του όγκου και του ασθενούς. Η χειρουργική αφαίρεση του όγκου αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της θεραπείας ασθενών με σάρκωμα, η οποία συχνά συνοδεύεται από άλλες μορφές θεραπείας όπως ακτινοθεραπεία, χημειοθεραπεία ή και ανοσοθεραπεία.

Συμπεράσματα

Η εντόπιση ενός μορφώματος ή μιας μάζας στο σώμα δεν σημαίνει αυτόματα την ύπαρξη κακοήθειας. Όμως, εφόσον υπάρχουν ασυνήθη ή ύποπτα χαρακτηριστικά, είναι απαραίτητο να απευθυνθεί κανείς στον εξειδικευμένο χειρουργό-ογκολόγο έτσι, ώστε να υπάρξει διάγνωση ή αποκλεισμός νόσου. Η έγκαιρη και σωστή διάγνωση είναι καθοριστικής σημασίας, ειδικά όταν πρόκειται για σπάνια και σοβαρά νοσήματα, όπως είναι τα σαρκώματα, η αντιμετώπιση των οποίων απαιτεί μια υπεύθυνη διεπιστημονική και εξατομικευμένη θεραπευτική στρατηγική.